Category Archives: អ្នកស្រាវជ្រាវនៅប្រទេសបារាំង

បណ្ឌិតច្បាប់​ ឌុក​ រ៉ាស៊ី​ អ្នក​នយោបាយ​ខ្មែរជើងចាស់​ ទទួល​អនិច្ចកម្ម​ នៅប៉ារីស

បណ្ឌិត ឌុក រ៉ាស៊ី (រូបភាព​ថតនៅឆ្នាំ​២០១៧ ដោយ ហេង ឧត្តម)

ខ្ញុំ​ ប៉ិច សង្វាវ៉ាន និងស្វាមី ប៉ិច ឈុន មាន​សេចក្តី​សោកស្តាយ​ជាពន់ពេល​ ដែល​បាន​ទទួល​ដំណឹង​មរណភាព​របស់​លោកពូ ឌុក រ៉ាស៊ី។ លោក​ជាអតីតសាស្ត្រាចារ្យ​ច្បាប់របស់​ស្វាមីខ្ញុំ។ គ្រួសារយើងទាំងពីរ​រាប់​អាន​គ្នា​យ៉ាង​ជិត​ស្និត និងស្រឡាញ់គ្នា​ដោយ​ក្តីគោរព​យ៉ាង​ស្មោះស្មើ​។ ខ្ញុំ​​រន្ធត់ និង​សោកស្តាយ ដែល​ខ្មែរ​យើង បាន​បាត់​បង់​ បណ្ឌិត​ច្បាប់​និងអ្នកនយោបាយ ដ៏ក្លាហាន​រូប​ទៀត​ដូចលោកពូ ឌុក រ៉ាស៊ី។ ខ្ញុំ​និងស្វាមី សូមសម្តែង​ក្តី​គោរព​ចំពោះ​វិញ្ញាណក្ខន្ធលោកពូ និង​សូម​សម្តែង​ក្តីក្រៀមក្រំ ​ព្រមទាំងចូលរួម​ចំណែក​រំលែក​ទុក្ខ​ព្រួយ​ជាមួយ​ក្រុមគ្រួសារ និង​លោកជំទាវ​បង ឌុក សេដ្ឋា (បណ្ឌិត មាស សេដ្ឋា) ពី​ចម្ងាយ​ផង។ សូម​វិញ្ញាណក្ខន្ធ​របស់លោកពូ សោយសុខ​គតិភព​នៅ​ឋានសួគ៌នៃបរលោក កុំបីឃ្លាងឃ្លាតឡើយ។​

ខាងក្រោមនេះ ជាអត្ថបទរបស់ វិទ្យុ​បារាំង​អន្តរជាតិ RFI ផ្សាយថ្ងៃទី២៥ ខែមីនា ឆ្នាំ​២០២០។​ គួរ​បញ្ជាក់ថា សពរបស់​លោក ឌុក រ៉ាស៊ី បាន​បូជា​នៅ​ថ្ងៃ​ចន្ទ ទី​៣០ មីនា ២០២០។​

បណ្ឌិត ឌុក រ៉ាស៊ី នៅថ្ងៃទី​៨មីនា២០២០ ទិវារម្លឹក​ខួបកំណើត គម្រប់​៩៥ឆ្នាំ។ (រូបភាព​ថតនៅឆ្នាំ​២០១៧ ដោយ ហេង ឧត្តម)

បណ្ឌិត ឌុក​ រ៉ាស៊ី​ អ្នក​នយោបាយ​ខ្មែរជើងចាស់​ ទទួល​មរណភាព​ នៅជន្មាយុ​ ៩៥ឆ្នាំ

ដោយ ហេង ឧត្តម​

បណ្ឌិតច្បាប់ លោក ឌុក​ រ៉ាស៊ី​ អតីត​ឯកអគ្គរដ្ឋទូតខ្មែរ​ប្រចាំទីក្រុងឡុងដ៍  បាន​ទទួល​មរណភាព​  ដោយជរាពាធ នៅថ្ងៃពុធ ទី​២៥មីនា នៅរដ្ឋធានីប៉ារីស។  លោកគឺជា​អ្នកនយោបាយជើងចាស់ មាន​កិត្តិនាម​កេរ្តិ៍ឈ្មោះ​ល្បីល្បាញ នៅក្នុង​​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម​ ​និងសម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ ជំនាន់នោះ ​លោក​មាន​តួនាទី​ជាអ្នកតំណាងរាស្ត្រ​ មណ្ឌលកំពង់ឆ្នាំងនិងជាព្រឹទ្ធបុរសមហាវិទ្យាល័យច្បាប់នៅភ្នំពេញ។  តើ​ព្រឹទ្ធាចារ្យ​បណ្ឌិត​នីតិសាស្ត្រ​រូបនេះ មាន​ជីវប្រវត្តិ​ យ៉ាង​ដូច​ម្តេច​ខ្លះ?

«ចេះច្បាប់  គេបោកមិនបាន ធ្វើអ្វីត្រឹមត្រូវ និងដឹងខុសដឹងត្រូវ​» នេះជា​គំនិត​ដែល​លោក ឌុក រ៉ាស៊ី យល់ឃើញ​តាំងតែ​ពីក្មេងវ័យ​ម្ល៉េះ។ ឈរ​លើ​ទស្សនៈ​​នេះហើយ ដែលលោក​បាន​ប្រឹង​ប្រែង​បន្តវិជ្ជាវិស័យច្បាប់​ រហូត​បញ្ចប់​ថ្នាក់​បណ្ឌិត​នីតិសាស្ត្រ​សាធារណៈ ពី​ប្រទេស​បារាំង នៅឆ្នាំ​១៩៥៧។ បណ្ឌិត​រូប​នេះ ចូល​​​បំពេញការងារ​ នៅ​​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ចំនួន២ឆ្នាំ​ ក្នុង​គណៈកម្មការនីតិកម្ម​ នៅ​បុរី​ញូវយក សហរដ្ឋអាមេរិក​ ហើយ​បន្ទាប់មកទៀត​ បម្រើ​ការងារ​​​នៅស្ថានទូតខ្មែរ​នៅ​ប្រទេស​ថៃ​ ចំនួន​១ឆ្នាំ រួចត្រឡប់ មកធ្វើការនៅក្រសួងការបរទេសវិញ ដល់១៩៦២។

ក្រោយជម្លោះរឿង​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ លោក ឌុក រ៉ាស៊ី ចាក​ចេញ​ពី​ក្រសួងការបរទេស និង​ផ្តើម​ប្រលូក​​ជីវិត​នយោបាយ ហើយ​ក្លាយ​ជាអ្នក​តំណាងរាស្ត្រ។ លោកយល់ថា «ធ្វើ​ជាអ្នក​នយោបាយនិង​​សមាជិកសភា​ មានសិទ្ធនិយាយស្តី​បានច្រើន ទាក់ទងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រជា​​ពលរដ្ឋ  និងអាច​បង្រៀនបុរីជន​​​ឱ្យក្លាហាន ​យល់ចេះដឹង​ពីសិទ្ធ​របស់ខ្លួន​។» ក្នុង​ពេល​ដំណាលគ្នា អ្នកតំណាងរាស្ត្ររូបនេះបាន​បង្កើត​កាសែត​ជា​ភាសា​បារាំង​ ឈ្មោះថា Phnom Penh Presse។ នៅ​លើ​សង្វៀន​នយោបាយ លោក​មាន​ការ​ខ្វែង​គំនិត​ទស្សនៈ​នយោបាយ​មួយ​ចំនួន ជាមួយ​សម្តេច​ នរោត្តម សីហនុ រហូត​ដល់​ព្រះអង្គ​​បិទកាសែតភាសាបរទេស​ទាំងអស់ ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៧។ សម្តេច សីហនុ ក៏ធ្លាប់​​មាន​បន្ទូល​គំរាម ​តាម​វិទ្យុ​ជាតិទៀតផង​ថា«ចង់​​បញ្ជូន ឌុក រ៉ាស៊ី ទៅបរលោក»។

នៅ​សម័យ​សាធារណរដ្ឋខ្មែរ ដោយ​ឈរលើគោលការណ៍​ប្រជាធិបតេយ្យ​និង​យុត្តិធម៌​សង្គម​​ បណ្ឌិត​ ឌុក រ៉ាស៊ី បាន សរសេរ​រិះគន់ស្ថាបនា​​របប​ លន់ នល់ ជា​រៀងរាល់ថ្ងៃ តាម​ទំព័រសារព័ត៌មាន​។ អត្ថបទ​វិចារណកថាទាំង​នោះ បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​របបថ្មី ក្តៅ​ស្លឹកត្រចៀក​មិនតិចទេ​​។

មុនពេល​ ​ខ្មែរក្រហម លេបត្របាក់​រដ្ឋធានីភ្នំពេញ លោក ឌុក រ៉ាស៊ី បានត្រូវ​តែង​តាំង​ជា​​ឯកអគ្គរដ្ឋទូត វិសាមញ្ញ​និងពេញសមត្ថភាព​​ ប្រចាំ​ចក្រភព​អង់គ្លេស បែលហ្សិក ដាណឺម៉ាក និងហូឡង់ដ៍។ ចាប់ពីឆ្នាំ​១៩៧៥ លោក​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​នីតិសាស្ត្រ​ បង្រៀន​នៅ​សកលវិទ្យាល័យ Amiens ប្រទេសបារាំង​។  ​​ពេល​ចូលនិវត្តន៍ លោកបង្កើត​ព្រឹត្តិបត្រ​ Le Salut Khmer និង ​បង្កើត​សមាគមសិទ្ធមនុស្ស​ឈ្មោះថា «សម្ព័ន្ធខ្មែរការពារ​សិទ្ធមនុស្ស​និង​សិទ្ធបុរីជន»។ ក្រោយ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​សន្តិភាព​ក្រុង​ប៉ារីសរួចមក លោក​ ឌុក រ៉ាស៊ី​ បាន​រៀបចំ​សន្និសីទ​និងសិក្ខាសាសា​​ជាច្រើន​ដែល​ទាក់ទង​នឹង​សិទ្ធ សេរីភាព និង​ប្រជាធិបតេយ្យ​​នៅ​កម្ពុជា។ ពេញ​មួយ​ជីវិតនេះ លោក​បាន​និពន្ធសៀវភៅ ​អត្ថបទវិភាគ​ច្បាប់​ ​និង​វិចារណកថា​ជាច្រើន ជាភាសា​ខ្មែរ​និង​បារាំង។

ជីវិត​របស់​លោក ឌុក រ៉ាស៊ី ហាក់​ជាប់ប្រទាក់​ក្រឡារដឹក​ទៅនឹង​នៅ​ស្ថានការណ៍​ប្រទេស​កម្ពុជា​។​ ក្នុង​មជ្ឈិមវ័យនិងជរា​ភាព​ លោក ឌុក រ៉ាស៊ី តែងតែរញ្ជួល​​ចិត្ត និងបង្ហូរទឹកភ្នែក​ជាញឹកញយ​ ​កាលណា​គេ​និយាយ​លើកឡើងពីរឿង​ខ្មែរ លោក​ស្រណោះស្រុកទេស​ ដែលមិន​គួរ​ធ្លាក់គ្រោះថ្នាក់​​លំបាក​វេទនា ដូច​សម័យ​ខ្មែរក្រហម​សោះ​។​

សព្វថ្ងៃ ភរិយានិង​បុត្រាបុត្រីរបស់លោក ​ចំនួន​៥នាក់ រស់​នៅប្រទេស​បារាំង​។ ភរិយារបស់លោក ឌុក រ៉ាស៊ី គឺ​លោកស្រី​បណ្ឌិត មាស សេដ្ឋា សោកស្តាយ​ និងរន្ធត់ជាពន់ពេក​​ចំពោះការ​បាត់បង់​ស្វាមី ដែលជា​ឥស្សរជន​មួយ​រូប​របស់ខ្មែរ។ លោកស្រីបានរម្លឹកប្រាប់វិទ្យុបារាំង​អន្តរជាតិ​ RFI ពីពាក្យសម្តី​របស់​ស្វាមី ដែល​តែងតែពោល​ និងសរសេរថ្លែងជាញឹកញយ គឺ ៖ «Une paix juste et durable ne peut être fondée que sur les Droits, l’Education et la Morale» (សន្តិភាពសង្គម ពិតប្រាកដនិងគង់វង្ស តែងសំអាងទៅលើច្បាប់, ការអប់រំ និងសីលធម៌)៕​

វណ្ណកម្ម​មួយចំនួន​របស់​អ្នក​និពន្ធ ឌុក រ៉ាស៊ី

-«វិចារណកថា ឌុក រ៉ាស៊ី» បោះពុម្ពឆ្នាំ​២០១៨ ដោយ​ គ្រឹះស្ថាន​បោះពុម្ពឯកសារខ្មែរ នៅភ្នំពេញ​

-«វាសនាខេមរៈបុត្រ» បោះពុម្ពឆ្នាំ​២០១២ ដោយ​បណ្ណាគារអង្គរ នៅភ្នំពេញ​

-«វាសនាប្រទេសជាតិ » បោះពុម្ពឆ្នាំ​២០១២ ដោយ​បណ្ណាគារអង្គរ នៅភ្នំពេញ​

-«Cambodge, Déclin et résurrection», 2012, Société des Ecrivains, Paris

-«La Question de la Représentation khmère à l’ONU, Droit ou Politique», 1974, ed. PEDONE, Paris

-«Les Frontière de la faute personnelle et de la faute de service dans le droit administratif français», 1963, collection Bibliothèque de droit public, Tome XLIII, Paris

 

ការសិក្សាអត្ថបទវិជ្ជា ដោយបណ្ឌិតសភាចារ្យ ឃីង ហុកឌី

 រក្សាសិទ្ធិដោយអ្នកនិពន្ធអត្ថបទ

អត្ថបទវិជ្ជា គឺ វិជ្ជាលើអត្ថបទ (science des textes) ជាមុខវិជ្ជាសិក្សាមានលក្ខណៈ ជាវិទ្យាសាស្រ្ត ក្នុងករណីណា ដែលយើងសិក្សាឲ្យ​បានហ្មត់ចត់ ព្រោះយើងត្រូវការ ចំណេះដឹង ផ្នែកមុខវិជ្ជាឯទៀតៗក្នុងមែកធាងអក្សរសាស្ត្រ និង​ មនុស្សសាស្រ្តដើម្បី យកមកស្លផ្សំជាមួយ ទើបនឹងអាចមានពន្លឺពណ្ណរាយឡើងខ្ពស់ត្រដែតបាន ហើយនឹង​យល់អត្ថបទដល់ជម្រៅ។ នៅពេលនោះហើយ ដែល​យើងអាចចាត់ទុកការសិក្សាលើ អក្សរសិល្ប៍មានលក្ខណៈបែបវិទ្យាសាស្រ្ត។

ក) អត្ថបទ

កម្រងអត្ថបទនេះជាវត្ថុសិក្សាក្នុងវិជ្ជាអក្សរសិល្ប៍ ហើយមុខវិជ្ជានេះត្រូវលើកយក៖

១) អត្ថបទដើម (texte original)

អត្ថបទណាដែលជាអត្ថបទដើមគេបង្អស់នោះជាអត្ថបទសំខាន់, អត្ថបទដែលគ្រាន់​តែការចម្លងតៗ មកក្រោយមកទៀតដូចដើមខ្លះ កែប្រែខ្លះ នេះជាអត្ថបទរាយរង, ខាងអក្សរសិល្បវិទូត្រូវ​ខំស្រាវជ្រាវរាវរក​អត្ថបទដើមគេបង្អស់មកធ្វើជាគោល។

២) អត្ថបទរាយរង (texte secondaire)

ចំពោះអក្សរសិល្ប៍ ខ្មែរ អត្ថបទ បែបនេះ​មានចំនួនច្រើន ព្រោះក្នុង សម័យសត្រា ស្លឹករឹត (គឺសម័យ ខ្មែរកណ្តាល រវាងសតវត្សទី ១៦ ដល់​ ១៩) ដោយសារ ការផ្សាយ អត្ថបទជាការចម្លងតាមការ​ចាំមាត់ ជួនកាលចម្លងដោយកែសម្រួល ឬ​កែបន្ថែម បន្ថយ តម្រូវតាមទស្សនៈ ពេលវេលា អ្នកចម្លង នោះឯង។ ទុកជាយ៉ាងណាក៏ដោយ​អត្ថបទ ត្រូវ លើយកមកសិក្សាផងដែរ ដើម្បីប្រៀបធៀបទៅនឹង​អត្ថបទដើម រិះរក​សេចក្តីផ្លាស់ប្តូរ និងសេចក្តីថែមថយជាប្រយោជន៍​នឹងបញ្ជាក់យោបល់ថែមទៀត។

៣) អត្ថបទអធិប្បាយ (commentaire)

អដ្ឋកថា​ឬ អត្ថក្កថា (មកពីពាក្យ បាលី អត្ថ + កថា), តាមនិយមន័យ វចនានុក្រម​ ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ (ទំព័រ ១៥៨៨) បញ្ជាក់ថាជា‌«ពាក្យអធិប្បាយសេចក្តីឲ្យងាយយល់, ពាក្យពន្យល់, វចនាធិប្បាយ, ពាក្យអធិប្បាយបាលី, គម្ពីរអធិប្បាយបាលី»​ពោលគឺមាន អត្ថបទសង្ខេបតែងដោយអ្នកសិក្សាផ្លែកអំពីអ្នកនិពន្ធដើមដូចនេះតែងតែរៀបសេចក្តី ទៅតាមទស្សនៈ យោបល់យល់ចំណេះដឹងរបស់អ្នកសង្ខេបនោះមក។ អត្ថបទបែបនេះ អាចចាត់ទុក​ជា អត្ថបទរាយរងហើយថាជាអត្ថបទអធិប្បាយបានដែរ​ពីព្រោះបានរៀបសេចក្តីឲ្យបានស្រួល និង​ស្របទៅនឹង​យោបល់ផ្ទាល់របស់ខ្លួន។

ចំពោះអត្ថបទសិក្សាហើយអធិប្បាយគឺពេញជាអត្ថបទអធិប្បាយដោយបាន សិក្សារិះរៀនរៀបសេចក្តីដើម្បីពន្យល់។

អត្ថបទបែបនេះក៏ជាអត្ថបទរាយរងដែរពីព្រោះតែងតែរិះរៀនយល់និងពន្យល់ ស្របតាមចំណេះដឹងនិងយោបល់ផ្ទាល់ខ្លួន។

ប៉ុន្តែក្នុងអត្ថបទវិជ្ជាយើងក៏ត្រូវលើកយកមកជាប្រភពសិក្សាផងដែរ។ តែសំខាន់ បំផុតគឺអត្ថបទដើមពីព្រោះមានន័យសេចក្តីពិតជារបស់អ្នកនិពន្ធដើមហើយ មានរូបរាង ជាវិធីសរសេរតែងនិពន្ធអាចបង្ហាញពីពេល ពីកន្លែង សម័យប្រវត្តិនៃដើមកំណើត អត្ថបទនោះឯង​យ៉ាងណាមិញអត្ថបទចម្លងតៗគ្នាក្តី អត្ថបទបោះពុម្ពផ្សាយសម័យ បច្ចុប្បន្ន ក្តី សុទ្ធតែបានកែប្រែវិធីសរសេរ តួអក្សរ អក្ខរាវិរុទ្ធឲ្យស្របស្រួលតាមសម័យរៀងៗខ្លួន ពោលគឺខុសពីអត្ថបទដើម ដូចនេះ ពុំអាច ស ឲ្យឃើញសម័យប្រវត្តិនៃអត្ថបទដើមនោះឡើយ។

យោបល់រួម៖

សេចក្តីទាំងនេះបញ្ជាក់គោលសំខាន់មួយក្នុងអត្ថបទវិជ្ជា, អក្សរសិល្ប៍វិជ្ជា គឺ​ ការពឹងផ្អែកលើមុខវិជ្ជាសំខាន់២យ៉ាងគឺ៖

១) វិជ្ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ (histoire),

២) វិជ្ជានិរុត្តិសាស្ត្រ (philologie)។

ការសិក្សាតែអត្ថបទប៉ុណ្ណោះក៏នៅពុំទាន់គ្រាប់គ្រាន់ពីព្រោះអត្ថបទទាក់ទង អាស្រ័យទៅលើអ្នកតែងអត្ថបទពោលគឺអ្នកនិពន្ធ។ ដូច្នេះ វត្ថុសិក្សាអត្ថបទវិជ្ជា ក្នុង អក្សរសិល្ប៍វិជ្ជា គឺ​អ្នកនិពន្ធ។

 ខ) អ្នកនិពន្ធ

អ្នកតែងអត្ថបទ ជា ធាតុសំខាន់មួយក្នុងអត្ថបទវិជ្ជា ហើយ ជាវត្ថុសិក្សាសំខាន់ ក្នុងវិជ្ជាអក្សរសិល្ប៍។ អក្សសិល្បវិទូខ្លះឲ្យតម្លៃ ខ្លាំងពេកទៅលើអ្នកនិពន្ធ ដោយលើក យក​ជាតិកណើត ក្រុមញាតិ ក្រុមគ្រួសារ ការរស់នៅ​ ការសិក្សាអប់រំ និង ទស្សនៈអ្នក និពន្ធ មកស្រាវជ្រាវធ្វើជាធំបង្អស់ពីព្រោះដោយយល់ថាន័យសេចក្តីក្នុង​ អត្ថបទ គឺ​សុទ្ធ​ តែកើតឡើងអំពីចិត្តហើយ ជារបៀបរស់នៅរបស់អ្នកនិពន្ធនោះឯងក៏ ប៉ុន្តែគប្បីត្រិះរិះ​ បញ្ហាអ្នកនិពន្ធនេះផងពីព្រោះ៖

១) ខ្លះស្លាប់បាត់ទៅហើយ ខ្លះទៀតពុំទាន់ជាក់លាក់ជាអ្នកនិពន្ធមែនទែន ជួនកាលគ្រាន់តែជាអ្នកចម្លងបន្តគ្នាមកទៀត។ អ្នកនិពន្ធខ្លះទៀតតែងអត្ថបទផ្ទុយទៅនឹងទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួនក៏មានដែរ ម្យ៉ាងទៀត ចិត្តគំនិតអារម្មណ៍ផ្ទាល់ខ្លួនកប់ក្នុងចិត្ត គេពុំអាចយល់ឃើញដូចអត្ថបទមែនទែននោះឡើយ។

២) អាស្រ័យហេតុនេះមានអ្នកប្រាជ្ញមួយពួកទៀតប្រកាន់អត្ថបទជាធំ។ ចំពោះ អត្ថបទវិជ្ជាខ្មែរ បញ្ហា អ្នកនិពន្ធ ជាចំណោទមួយស្មុគស្មាញ ច្រើនតែពុំមានឈ្មោះកេរ្តិ៍ ដំណែលអាចប្រាប់ជីវភាព ជីវប្រវត្តិ​បានឡើយ។

វិជ្ជាអត្ថបទអក្សរសិល្ប៍ គប្បីឲ្យតម្លៃទៅលើអ្នកនិពន្ធណាដែលមានជីវភាព ចិត្ត គំនិតទស្សនៈ ទាក់ទងស្និទ្ធស្នាលទៅនឹងអត្ថបទស្នាដៃរបស់ខ្លួនផង ហើយជាពិសេស អ្នកនិពន្ធជាតំណាង និង​ជា​កញ្ចក់ឆ្លុះបង្ហាញ ពី ទេស ពី កាល នៃអ្នកតែងនិពន្ធ។

បានសេចក្តីថា ខ្លួនអ្នកនិពន្ធទៅជាវត្ថុពិសេសចំពោះវិជ្ជាអក្សរសិល្ប៍ដរាបណា ការសិក្សាជីវប្រវត្តិ អ្នកនិពន្ធនោះ បង្ហាញប្រវត្តិ និង​បរិយាកាស សង្គម ជាហេតុនាំឲ្យ​មាន ការតែងនិពន្ធនោះឡើង។

 គ) សង្គមបរិយាកាស

១) ទីកាល

គឺជាកាលកំណត់ពីពេលតែងនិពន្ធ, ពេលកំណើត​អ្នកនិពន្ធ, ពេកថ្លែងសំដែង អត្ថបទ អក្សរសិល្ប៍។

កំណត់កាលពេលវេលា នោះមានប្រយោជន៍សំខាន់ ដើម្បីជាពន្លឺឆ្លុះមើលសម័យ ប្រវត្តិសាស្រ្តដែលនាំឲ្យស្នាដៃអ្នកនិពន្ធបានចាប់កំណើតដែលថ្លែងសំដែងឡើង។

២) ទីកន្លែង

ស្រុក ភូមិ ក្រុង ប្រទេស ទាំងនេះ ជា​ធាតុ សំខាន់ដែលអាចជាជំនួយ ជួយពន្យល់​ អត្ថបទ គឺ ទីកន្លែងរបស់អ្នកនិពន្ធ ឬ ទីកំណើត ស្នាដៃអ្នកនិពន្ធ។

៣) ទីបរិយាកាស

គឺ ជាជីវភាពរឿងរ៉ាវផ្សេងៗ ទំនាស់ទើសទាស់​ឧបសគ្គ ឬ ចម្បាំងរាំងជល់ ការប្រយុទ្ធ វិបត្តិ គ្រប់យ៉ាង​របស់អ្នកនិពន្ធ ឬ របស់សង្គមមនុស្ស ក្តីដែលទាក់ទង និង អត្ថបទ។

ទីបរិយាកាស ពិសេសគឺដូចជាពេលចម្បាំង ឬ វិបត្តិធំៗ ដែលនាំឲ្យមានភ្ញាក់ ស្មារតី សតិសម្បជញ្ញៈ​ ភ្ញាក់ខ្លួន ភ្ញាក់គំនិត។

 យោបល់រួម

អត្ថបទវិជ្ជា គឺ ជាវិជ្ជាអក្សរសិល្ប៍ ដែលត្រូវ លើកធាតុទាំង៣ខាងលើនេះ គឺ៖

១) អត្ថបទ អក្សរសិល្ប៍ ដែលជាវត្ថុមានរូបរាងជាសិលាចារឹក,​សត្រាស្លឹករឹត, ក្រាំង, សំណេរដៃលើក្រដាស, សៀវភៅបោះពុម្ព។

២) អ្នកនិពន្ធអត្ថបទ អក្សរសិល្ប៍​ ដែលជាអ្នកដំណាងសម័យប្រវត្តិមួយ ឬ បញ្ហា មួយ។

៣) បរិយាកាសសង្គម ពោលគឺ ប្រវត្តិសាស្ត្រផ្នែក វប្បធម៌ និង​ អរិយធម៌។

គន្លិះ ទាំង ៣​ នេះត្រូវលើកយកមកសិក្សាពន្យល់ ជាប់គ្នា ដូចនេះ វិជ្ជាអក្សរសិល្ប៍​ ពុំមែនមុខវិជ្ជាមួយដាច់ដោយឡែកស្រឡះពីវិជ្ជាឯទៀតៗ មាន ភាសាវិជ្ជា, និរុត្តិវិជ្ជា, ប្រវត្តិវិជ្ជា, សង្គមវិជ្ជា, ទស្សនវិជ្ជា, សិល្បវិជ្ជា, សាសនាវិជ្ជា។ល។ លុះត្រាតែចេះប្រើ វិជ្ជារួមគ្នា ជាពន្លឺសម្រាប់​ឆ្លុះមើលធាតុទាំង៣ នៃអក្សរសិល្ប៍ គឺ អ្នកតែង, ស្នាដៃនៃ អត្ថបទតែង និង បរិយាកាសសង្គមវិជ្ជា ទើបជាវិជ្ជាអក្សរសិល្ប៍អាចយល់និងពន្យល់បាន ខ្លះ​ ឬ បានហ្មត់ចត់។

 បញ្ជីសៀវភៅខ្លះៗ

ភាសាខ្មែរ៖

-ឃីងហុកឌី, ទាវឯក, សេចក្តីផ្តើម, អត្ថបទបកប្រែជាភាសាបារាំង, កំណត់,​អត្ថបទខ្មែរតឆមអក្ខរាវិរុទ្ធដើម និង អត្ថបទទំនើបតាមវចនានុក្រមពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ, បណ្ណាគារអង្គរ,​ ២០០៥។

-ឃីងហុកឌី, សាស្ត្រារាមកេរ្តិ៍ កាលវៃយរាពណ៍សន្តំយកព្រះរាមបាន, ភ្នំពេញ, បណ្ណាគារអង្គរ,​ ២០០៤។

-ឃីងហុកឌី, ល្បើកអង្គរវត្ត, អារម្ភកថានិងបោះពុម្ពដោយឃីងហុកឌី, ភ្នំពេញ, បណ្ណាគារអង្គរ,​ ២០០៦។

-ឃីងហុកឌី, រស្មីកម្មអក្សរសិល្ប៍ចិនលើកម្ពុជានាសតវត្សទី១៩និងទី២០, ភ្នំពេញ, បណ្ណាគារអង្គរ,​ ២០០៨។

 En français:

  • BARTHES R., Le degré zéro de l’écriture, Paris, Seuil, Coll. Points, 1972.
  • BREMOND Cl., Logique du récit, Paris, Seuil, coll. Poétique, 1973.
  • CRESSOT M., Le style et ses techniques, Paris, Puf, 1976.
  • KHING Hoc Dy, Un auteur cambodgien et son œuvre: Le Bhogakulakumār du poète Naṅ (Fin du 18ème Début du 19ème siècle), Phnom Penh, Editions Angkor, 2006.
  • LABLENIE E., Recherches sur la technique des arts littéraires, Paris, Société d’édition d’enseignement supérieur, 1962.
  • MICHAUD G., L’œuvre et ses techniques, Paris, Nizet, coll. Connaissance de la littérature, 1957.
  • MICHAUD G. (avec la collaboration de E. FRAENKEL), Introduction à une science de la littérature, Istambul, 1950.
  • PROPP V., Morphologie du conte, Paris, Seuil, coll. Points, 1970.
  • SARTRES 6.-P., L’imaginaire, Paris, Seuil, coll. Idées, 1971.
  • SOLLERS Ph., L’écriture et l’expérience des limites, Paris, Seuil, coll. Points, 1978.
  • TODOROV Tz., Littérature et signification, Paris, Larousse, coll. Langue et language, 1967.
  • WELLEK R. & WARREN A., La théorie littéraire, Paris, Seuil, coll. Poétique, 1973.

 មូលបទសង្ខេប

អត្ថបទវិជ្ជាគឺជាការសិក្សាបែបវិទ្យាសាស្រ្តនៃអត្ថបទ។ កម្មវត្ថុសម្រាប់សិក្សាអត្ថបទវិជ្ជាគឺចាប់ផ្តើមពីអត្ថបទ​​ អ្នកនិពន្ធ​ និងសង្គមបរិយាកាស​។​ អត្ថបទរួម មាន អត្ថបទដើម, រាយនិងអត្ថបទអធិប្បាយដែលត្រូវពឹងផែ្អកលើមុខវិជ្ជាពីរគឺប្រវត្តិសាស្រ្ត និង និរុត្តិសាស្រ្ត។​ អ្នកនិពន្ធ ជាកម្មវត្ថុពិសេសសម្រាប់វិជ្ជាអក្សរសិល្ប៏ ព្រោះ ជាកញ្ចក់ឆ្លុះប្រវត្តិនិងបរិយាកាសសង្គម។​ បរិយាកាសសង្គមគឺសំដៅទៅលើប្រវត្តិសាស្រ្តផ្នែកវប្បធម៌និងអរិយធម៌។

សារុបមកគន្លឹះទាំងបីប្រើរួមគ្នាគឺអាចឆ្លុះបញ្ចាំងលើស្នាដៃនិពន្ធនានាបានហ្មត់ចត់ល្អ៕

 

Abstract :

 The texlogy is the science of text. The objective of textlogy begins from a text, an author, and an environment. The text includes the original text, the secondary text, and the commentary which depend on two courses – history and philology. The author is the subject for literature and for pointing the history and social environment. The environment refers to the cultural history and civilization. In summary, combination of three key words will explain any text effectively.

 

ជីវប្រវត្តិសង្ខេប និងវណ្ណកម្មរបស់លោក វ៉ាន់ឌី កាអុន

កំណត់ការិយាល័យនិពន្ធ​(ក.ក.ន.)

 រក្សាសិទ្ធិគ្រប់យ៉ាង

លោក វ៉ាន់ឌី កាអុន ជាអ្នកស្រាវជ្រាវ​ និង អ្នកនិពន្ធ​ខ្មែរ​ម្នាក់ ដែលបានលះបង់ពេលវេលានៃជីវិត​របស់​លោក​ដើម្បីសរសេរស្នាដៃប្រវត្តិសាស្ត្រ អក្សរ​សិល្ប៍​ខ្មែរ-បារាំង សង្គមសាស្ត្រ និងទស្សនវិជ្ជា។

តាមរយៈ កិច្ចការជាអ្នកសារព័ត៌មាន​នៃ​វិទ្យុ​បារាំងអន្តរ​ជាតិ​ផ្សាយជាខេមរៈភាសា​ជាមួយ​គ្នា​ជា​ច្រើន​ឆ្នាំ និង​តាម​ការសង្កេតផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំយល់​ឃើញ​ថាលោកជាបញ្ញវ័ន្តខ្មែរដ៏ឆ្នើមមួយរូប​ដែល​គេ​ពុំ​ត្រូវមើលរំលងឡើយ។

លោក កាអុន បានប្រើចុងប៉ាកកាដ៏មានកម្លាំង​របស់​លោក ចែងចារ និងចងក្រងរឿងរ៉ាវសង្គមប្រវត្តិ ចែកចាយជាទស្សនទានដ៏ថ្លៃថ្លាដល់មជ្ឈដ្ឋាន​សង្គម​​​ខ្មែរ ដែលបានឆ្លងកាត់គន្លងប្រវត្តិសាស្ត្រ ឬឆ្លង​​កាត់​​ក្តីដែរ តែពុំទាន់បានយល់ជ្រួត​ជ្រាប​ឲ្យ​បាន​​ដល់​ទីជម្រៅ។ ប្រសិនបើលោក-លោកស្រី បាន​​អាន​វណ្ណកម្មថ្មីៗរបស់លោក តួយ៉ាង «សុបិន​និង​​ការ​ពិត» (២ភាគ) និង«ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា» (៣ភាគ) លោក-លោកស្រីច្បាស់ជា​ជ្រាប​ជាក់​ជា​ពុំ​ខាន​​។

ចំពោះផ្នែកអក្សរសិល្ប៍ លោកបានសរសេររឿង​និទាន​ខ្មែរ បកប្រែ សិក្សាវិភាគ ពិសេសលោក​បាន​លើក​យកអក្សរសិល្ប៍បារាំងធំៗមកវិភាគនិង​ផ្សាយ​ជាភាសាជាតិយើងតាមវិទ្យុ ដើម្បីជា​ប្រយោជន៍​ដល់​ជនានុជនខ្មែរ។ សៀវភៅ«ទិដ្ឋភាពខ្លះៗនៃទស្សនវិជ្ជា» ជាការ​ស្រាវ​ជ្រាវ​ថ្មីមួយទៀតរបស់លោក ដែលអាចជា​ប្រយោជន៍ច្រើនដល់សិក្ខាជនទាំងឡាយដែលចាប់ចិត្ត​នឹងវិស័យស្វែងរកការពិតនៃទស្សនវិជ្ជា។

ខ្ញុំសូមគោរពនិងកោតសរសើរដល់វីរភាពរបស់​លោកចំពោះត្រួស​ត្រាយវិថីនៃអក្សរសាស្ត្រអក្សរ​សិល្ប៍ខ្មែរ​យើងបន្ថែមទៀត។ ដោយយល់យ៉ាង​ច្បាស់​ពី​សេចក្តីព្យាយាម​របស់លោក​និងសេចក្តីខិត​ខំ​លះ បង់ទាំងនេះ ខ្ញុំមានកិត្តិយសដែលលោក​បានអនុញ្ញាត​និងផ្តល់រូបថតឲ្យខ្ញុំបានចុះផ្សាយជីវប្រវត្តិសង្ខេបរបស់លោក ក្នុងគេហទំព័ររបស់ខ្ញុំនេះ។

ជាសំណាងល្អ ខ្ញុំបាន​សូម​សេចក្តីយល់​ព្រម​ពី​លោក​​សាស្ត្រាចារ្យបណ្ឌិត ឃីង ហុកឌី ដើម្បី​ដក​ស្រង់​​និងចុះផ្សាយ​នូវ​«ជីវប្រវត្តិសង្ខេបរបស់លោក វ៉ាន់ឌី កាអុន» ពី​សៀវ​ភៅ​របស់លោក ដែល​មាន​ចំណង​ជើងថា «មាលីបទ​អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ​សត​វត្ស​ទី​២០» និង​«អក្សរ​សិល្ប៍ខ្មែរសតវត្សទី២០ កវីនិពន្ធ​និង​​កម្រង​អត្ថបទ»

ខ្ញុំសូមថ្លែងអំណរគុណលោកទាំងពីរដែលអនុញ្ញាត។ យុវអ្នកនិពន្ធ ហេង ឧត្តម បានជួយ​សម្រួល​កិច្ចការ​ខ្ញុំ ដោយបានវាយអត្ថបទ និងជួយ​ផ្ទៀង​ផ្ទាត់ ព្រមទាំងរៀបចំថតរូប​គម្រប​សៀវភៅ​ស្នាដៃរបស់លោក វ៉ានឌី កាអុន។

តទៅនេះ សូមលោក-លោកស្រី រីករាយអានដំណើរ​ជីវិត​របស់លោកវ៉ានឌី កាអុន។

Vandy Kaonn

​ Photo ៖ Vandy Kaonn

លោកវ៉ានឌី កាអុន

កើតនៅថ្ងៃទី១៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤២ នៅភ្នំពេញ។ លោក បាន​បំពេញ​វិជ្ជា​នៅ​បឋមសិក្សានិងមធ្យមសិក្សាក្នុងក្រុងភ្នំពេញ។ បន្ទាប់ពីបាន​ប្រឡង​ជាប់​មធ្យម​សិក្សាប័ត្រ លោកបានចូលរៀននៅមហាវិទ្យាល័យគរុកោសល្យ ហើយ​បានទទួលតំណែងជាសាស្ត្រាចារ្យភាសាបារាំងនៅអនុវិទ្យាល័យព្រៃនប់ក្នុងខេត្ត​កំពត។

នៅឆ្នាំ១៩៦៨ លោកបានមកធ្វើការជាអ្នកនិពន្ធកាសែតភាសាបារាំង Cambodge ​ក្រោមការដឹកនាំដោយលោក ចៅ សេង ជាឥស្សរជន និងរដ្ឋមន្ត្រី មាន​ឥទ្ធិពលរបស់សម្តេច សីហនុ ក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម។ នៅក្នុង​ឆ្នាំ​ដដែល​នេះ លោកទទួលតួនាទី ជាចាងហ្វាងរងនៃភ្នាក់ងារខ្មែរសារព័ត៌មាន (AKP)​។

 

នៅ១៩៦៩ លោកបានទទួលតំណែងជាលេខាធិការនៃកិច្ចការនយោបាយនៅ​ក្រសួង​អប់រំជាតិ។ នៅឆ្នាំដដែលលោកបានសហការជាមួយមិត្ត​ដែល​មានជំហរ​និង​គំនិតនយោបាយដូចគ្នាបង្កើតកាសែតភាសាបារាំងមួយមានឈ្មោះថា Le Courrier Phnompenhnois។ នៅឆ្នាំ១៩៧០ លោកបានទទួលការតែងតាំង​ជា​ចាង​​ហ្វាងនៃភ្នាក់ងារខ្មែរសារព័ត៌មាន (AKP) ជាចាងហ្វាងរងព្រឹត្តប័ត្រ ចតុមុខ និង​ជាទីប្រឹក្សាកាសែត មហាជន។ ទន្ទឹមនឹងមុខងារទាំងនេះ លោកបង្រៀន​ទស្សន​​វិជ្ជានៅវិទ្យាល័យធំៗពីរនៅក្រុងភ្នំពេញ។

លោកបានមកបន្តវិជ្ជាផ្នែកឧត្តមសិក្សានៅប្រទេសបារាំងនៅឆ្នាំ១៩៧២ ហើយ​បាន​ត្រឡប់ទៅភ្នំពេញវិញនៅឆ្នាំ១៩៧៤។ លោកបានបន្តការស្រាវ​ជ្រាវ​រហូត​ដល់​ឆ្នាំ១៩៧៥ ដោយបានបោះពុម្ពផ្សាយនូវសិក្សាកថាមួយចំនួន។

លោកបានរួចជីវិតពីសម័យខ្មែរក្រហម ហើយលោកបានចូលទៅជាសមាជិក​«រណសិរ្សសាមគ្គីសង្រ្គោះជាតិកម្ពុជា»ដែលបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨។ ដោយជំនួយកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាម និងកងកម្លាំង​ប្រដាប់​អាវុធប្រជាជនខ្មែរក្រោមកិច្ចដឹកនាំរបស់«រណសិរ្សសាមគ្គីសង្រ្គោះជាតិកម្ពុជា»បាន​វាយយកអំណាចពីរបបខ្មែរក្រហមកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្ងៃទី៧ ខែ​មករា​ ឆ្នាំ១៩៧៩។

p. 13  biog. NAK 006

នៅឆ្នាំ១៩៨១ លោកបានទទួលការតែងតាំងជាទីប្រឹក្សារដ្ឋ។ នៅឆ្នាំដដែលនេះ លោកបានបង្កើតនៃវិទ្យាស្ថានសង្គមសាស្ត្រក្នុងគោលដៅសិក្សាបែបវិទ្យាសាស្ត្រពីសង្គម​និងនយោបាយ ហើយលោកជានាយកដឹកនាំវិទ្យាស្ថាន​នេះរហូត​ដល់​ឆ្នាំ​១៩៨៩​។

 អ្នកស្រាវជ្រាវបរទេសនានាដែលមកទស្សនាស្រាវជ្រាវនៅកម្ពុជា​តែង​មក​សាកសួរ​និងគារវកិច្ចចំពោះលោកជានិច្ច ហើយអ្នកទាំងនោះស្គាល់​ម្យ៉ាងថា ​លោក​ជា​បញ្ញវ័ន្តមួយ​រូបក្នុងរបបថ្មីនេះ ហើយម្យ៉ាងទៀតលោកតំណាង​ចរន្តទំនើប​និយម​ក្នុង​រដ្ឋអំណាចនិងបក្ស។

ដោយមានទំនាស់ទំនុយនឹងរដ្ឋាភិបាលនិងមជ្ឈឹមបក្សកម្មុយនីស្តកម្ពុជា លោក​បាន​​ត្រឡប់មកប្រទេសបារាំងវិញ ហើយបានទទួលសិទ្ធិជាជន​ភៀស​ខ្លួន​នយោ​បាយ​​។ សព្វថ្ងៃលោកធ្វើការជាអ្នកសារព័ត៌មាន​ចូលនិវត្តិន៍នៃវិទ្យុបារាំង​អន្តរជាតិ​ក្នុង​កម្មវិធី​ភាសា​ខ្មែរ (Radio France Internationale : RFI) ដោយលោកមាន​ឯក​ទេស​ផ្នែកសិក្សាវិភាគអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ និងវិភាគសៀវភៅចេញថ្មីផ្នែក​នយោ​បាយ​ សេដ្ឋកិច្ច សង្គម ។ល។

ទន្ទឹមនឹងកិច្ចការប្រចាំថ្ងៃដើម្បីដោះស្រាយជីវភាព លោកបូជាពេលវេលា​ទំនេរលើ​សំណេរនិងការស្រាវជ្រាវ។ អាស្រ័យដោយលោកស្គាល់និងបានរស់​នៅក្នុង​របប​បួនធំៗនៅស្រុកខ្មែរ ទាំងនេះគឺជាបទពិសោធសំខាន់នាំឲ្យលោក​ផលិត​បានស្នាដៃជាសំណេរមួយចំនួនហើយក្នុងបច្ចុប្បន្ននេះលោកកំពុងសរសេរនិក្ខេបបទមួយ​ក្រោមការដឹកនាំដោយសាស្ត្រាចារ្យ Pièrre-Richard Feray នៅ​សកល​វិទ្យាល័យ Nice ដែលមានប្រធានបទឈ្មោះ ប្រទេសកម្ពុជានិងផលវិបាក​ក្នុងការ​ចូលរួមរស់ក្នុងពិភពលោកទំនើប (Le Cambodge et ses difficultés d’insertion au monde moderne) ។

p. 13  biog. NAK 005

នេះស្នាដៃសំខាន់ខ្លះរបស់លោកវ៉ាន់ឌី កាអុន៖

– សង្គមសក្តិភូមិខ្មែរនៅក្នុងរឿងទុំទាវ, ភាគ១, ភ្នំពេញ ១៩៧១
– ក្បួនចិត្តសាស្ត្រ, សិក្សាកថា, ភ្នំពេញ ១៩៧១
– វិភាគទាននៃការសិក្សា, ប្រាដកនិយម និងអណ្តែតអណ្តូងនិយម, សង្គមសក្តិភូមិខ្មែរក្នុងរឿងទុំទាវ, ទិដ្ឋភាពខ្លះៗនៃសង្គមខ្មែរ, សិក្សាកថា, ភ្នំពេញ,១៩៧៣
– វិភាគទាននៃការសិក្សាអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ, ចលនាអក្សរសិល្ប៍ ជីវិតនិយមតាមរយៈរឿងសុភាទន្សាយ, វិចាណនិយមតាមរយៈរឿងធនញ្ជ័យ, សោកនាដកម្មតាមរយៈរឿងកាកី, ភ្នំពេញ ១៩??
– សង្គមសាស្ត្រ, ភ្នំពេញ ១៩៧៣
-Thmenh Chey en français, étude, Phnom Penh 1973
-សោកនាដកម្មនៃការអផ្សុករបស់អ្នកស្រី បូវ៉ារី, សិក្សាកថាអក្សរសិល្ប៍បារាំង,
ភ្នំពេញ ១៩៧៤

-ស្នេហាចុកឈាមរបស់កំលោះវែរទែរ, សិក្សាកថាអក្សរសិល្ប៍បារាំង, ភ្នំពេញ ១៩៧៤
-Réflexion sur la littérature khmère en français, étude, Phnom Penh 1981
-រឿងព្រេងបុរាណខ្មែរ, ភាគ១, កម្រងជ្រើសរើសបោះពុម្ពឡើងវិញ, ភ្នំពេញ ១៩៨៧
-រឿងព្រេងបុរាណខ្មែរ, ភាគ២, កម្រងជ្រើសរើសបោះពុម្ពឡើងវិញ, ភ្នំពេញ ១៩៨៧
-កោះបិសាច, រឿងនិទាន, ភ្នំពេញ, ១៩៨៧
-Cambodge : 1940-1990. La fin d’une époque, essai, Paris, 1991
-Cambodge ou la politique sans les Cambodgiens, essai, Paris L‘Harmattan, 1993
-Cambodge. La nuit sera longue, essai édité par l’association “Fond d’aides au Cambodge (FAC)”, Paris 1996
-អក្សរសិល្ប៍បារាំងសតវត្សរ៍ទី២០, ការផ្សាយរបស់អ្នកនិពន្ធ, ភ្នំពេញ ២០១០
-អក្សរសិល្ប៍បារាំងសតវត្សរ៍ទី១៩, ការផ្សាយរបស់អ្នកនិពន្ធ, ភ្នំពេញ ២០១០
-ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា ភាគ១
ការផ្សាយរបស់អ្នកនិពន្ធ, ភ្នំពេញ ២០១០

-ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា, ភាគ២, ការផ្សាយរបស់អ្នកនិពន្ធ, ភ្នំពេញ ២០១០
-ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា ភាគ៣
ការផ្សាយរបស់អ្នកនិពន្ធ, ភ្នំពេញ ២០១០

-សុបិននិងការពិត, ភាគ១, សមាគមកម្ពុជាអាស៊ី, ភ្នំពេញ ២០១២-សុបិននិងការពិត, ភាគ២, សមាគមកម្ពុជាអាស៊ី, ភ្នំពេញ ២០១២-ទិដ្ឋភាពខ្លះៗនៃទស្សនវិជ្ជា, ភ្នំពេញ ២០១៣។

10525680_734099116636930_4501636019082529018_n54657_385527154858809_298658079_o10386320_734098803303628_8725594555148003163_n10320588_734098839970291_3522503143485810120_n10475223_734098699970305_1675474059269857247_n10257381_734098769970298_3947477903794780437_n10409316_734098963303612_1170359389791501434_n10456243_734099016636940_8017369973373969038_n10448774_734098869970288_5742840293089050950_n10449969_734098936636948_4630755110066640584_n10486205_734099086636933_3473716301567004838_n1919623_734099053303603_8365134744750411234_n10427684_734098909970284_3160435820398279765_n10389327_734099153303593_8061371484551849576_n

ប្រភព៖

source King Hoc Dy
-សាស្ត្រាចារ្យបណ្ឌិត ឃីង ហុកឌី, មាលីបទអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរសតវត្សរ៍ទី២០, បោះពុម្ពលើកទី១, បណ្ណាគារអង្គរ, ភ្នំពេញ ២០០២, ទំព័រទី៤៤៨-៤៥០។

-សាស្ត្រាចារ្យបណ្ឌិត ឃីង ហុកឌី, អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរសតវត្សរ៍ទី២០ កវីនិពន្ធនិងកម្រងអត្ថបទ, បោះពុម្ពលើកទី១, បណ្ណាគារអង្គរ, ភ្នំពេញ ២០០៧, ទំព័រទី៤១៤-៤២១។

source King Hoc Dy.p. 13  biog. NAK 003លោកវ៉ាន់ឌី​ កាអុន និងភរិយា (រូបថត៖ វ៉ានឌី កាអុន)

ក.ក.ន.សម្រង់ចំណងជើងស្នាដៃដែលទើបនឹងបោះពុម្ពផ្សាយថ្មីៗរបស់អ្នកនិពន្ធបន្ថែម និងថតចម្លងក្របសៀវភៅ ព្រមទាំងវាយអត្ថបទសម្រាប់ផ្សាយក្នុងទំព័រអ៊ិនធឺណិត ដោយ ហេង ឧត្តម។

 

ជីវប្រវត្តិ​សង្ខេបរបស់បណ្ឌិតសភាចារ្យ ឃីង ហុកឌី

ក្នុងប្រទេសបារាំង លោក ឃីង ហុកឌី ជាអ្នកស្រាវជ្រាវមួយរូបដ៏ជាទីគោរព។

លោកជាមនុស្សសាមញ្ញ មិនដែលវាយឫកលើកកំពស់ដូចអ្នកចេះដឹងខ្លះនោះ

ទេ។ ទំនាក់ទំនងរវាងលោកនិងភរិយាជាមួយខ្ញុំនិងគ្រួសារខ្ញុំចាប់តាំងពីយើង

បានស្គាល់គ្នាវេលាណាមិនដែលស្គាល់ភាពល្អក់កករម្តងណាសោះឡើយ។ ជា

សក្ខីភាពនៃសេចក្តីគោរពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់ខ្ញុំចំពោះបញ្ញាវ័ន្តរូបនេះ ខ្ញុំមានចិត្ត

សោមនស្សបង្ហាញជូនជីវប្រវត្តិនិងកិច្ចការសំខាន់ៗរបស់លោកក្នុងវិស័យអក្សរ

សាស្ត្រអក្សរសិល្យ៍េខ្មែរយើងដើម្បីឱ្យអ្នកអាននិងយុវអ្នកនិពន្ធស្គាល់លោកឱ្យ

កាន់តែច្បាស់៕

 

បណ្ឌិតសភាចារ្យ ឃីងហុកឌី

បណ្ឌិតសភាចារ្យ ឃីង ហុកឌី

 

ទាញ​យក​ជា​PDF, Télécharger en PDF : BioKhingHDKh

      លោកឃឹង​ ហុកឌីកើត នៅ ថ្ងៃទី១៣ មិថុនា ១៩៤៥​ នៅ ឃុំកំពង់ចិន ស្រុកស្ទោង ខែត្រកំពង់ធំ ។ លោកមានបុត្រា ២​ នាក់។

អស័យដ្ឋាន ៖ 34 rue des Bons Enfants  77090 Collégien – France

ទូរស័ព្ទ៖ (+33) 01 60 35 40 98

អស័យដ្ឋាន​៖ E-mail : hocdykhing@yahoo.fr ឫ ​hocdyqing@gmail.com

សញ្ញាប័ត្រ ​៖

គុណសម្បទាមានមុខងារជា​សាស្រ្តាចារ្យ​ សកលវិទ្យាល័យ ប្រទេសបារាំង នាឆ្នាំ ២០០០ (qualification aux fonctions de professeur des Universités, Section 15)។

បណ្ឌិតរដ្ឋអក្សរសាស្រ្ត និង​ មនុស្សសាស្ត្រ​ នា​ ឆ្នាំ ១៩៩៣ នៅ សកលវិទ្យាល័យស្ហរបោន ប៉ារីស៣, និទ្ទេសអតិកិត្តិយស ជា ឯកឆន្ទ (très honorable à l’unanimité)។

បណ្ឌិតតតិយភូមិ នា ឆ្នាំ ១៩៧៤ នៅសកលវិទ្យាល័យ ស្ហរបោន (Sorbonnes) ប៉ារីស៣, និទ្ទេស ល្អប្រសើរ ជាឯកឆន្ទ (très bien à l’unanimité)។

សញ្ញាប័ត្រជំនាញ​ដឹកនាំការស្រាវជ្រាវ​ នៅ វិទ្យាស្ថាន​ជាតិ ភាសា និង អរិយធម៌បូព៌ា​, ១៩៩៥ (Habilité à diriger des recherches (HDR) à l’Institut National des Langues et Civilisation Orientales de Paris, 1995).

សកម្មភាពវិជ្ជាជីវៈ ៖

អ្នកស្រាវជ្រាវ​ នៅ មជ្ឃមណ្ឌល​ជាតិ​ស្រាវជ្រាវ​វិទ្យាសាស្រ្ត, ប៉ារីស, ពី​ ១៩៨៥ ដល់ ២០១០។  លោកចូលនិវត្តន៍ នា ខែ មិថុនា ២០១០។

សហការីបច្ចេកទេសនៅសារមន្ទីរមនុស្សពី​​ ឧសភា១៩៧៥ ដល់ វិច្ឆិកា១៩៨៥ (Musée de l’Homme de Paris​, mai 1975- novembre 1985)។

អាហារូបករណ៍ ស្រាវជ្រាវរដ្ឋាភិបាលបារាំង ( វិច្ឆិកា ១៩៧១ ដល់ ធ្នូ១៩៧៤)។

សាស្ត្រាចារ្យអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ នៅវិទ្យាល័យសន្តិភាព​កំពង់ស្ពឺ, បន្ទាប់ មកនៅ វិទ្យាល័យបឹងកក់ និង វិទ្យាល័យឥន្រ្ទទេវី ភ្នំពេញ ពី ១៩៦៨ ដល់ ១៩៧១។

មុខងារផ្សេងៗ ៖

សមាជិកពេញសិទ្ធិ នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។

ទីប្រឹក្សាវិទ្យាសាស្រ្ត វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យភ្នំពេញ។

សមាជិក សង្គមអាស៊ីក្រុងប៉ារីស។

សមាជិក សង្គមបារាំង​ ផ្នែក ភ្លេងជាតិពន្ធុវិទ្យា, សារមន្ទីរមនុស្ស (Musée de l’Homme) ក្រុងប៉ារីស។

ការបោះពុម្ពផ្សាយ ៖

1. សៀវភៅ

1. L’oeuvre littéraire de Naṅ, auteur cambodgien de la fin du XVIIIe siècle et du début du XIXe, Microfiche n° 85 03 95, collection Archives et Documents, micro-édition de l’Institut d’Ethnologie du Museum National d’Histoire Naturelle, Paris, 1985, 347 p + 176 p.

  1. Bhogakulakumār, roman khmer en vers du début du XIXe siècle, (traduction, notes et étude), Paris, Pierres d’Angkor, 1987, 312 p.
  2. ភោគកុលកុមារ  (texte khmer), Edition présentée et annotée, Paris, Ed. Pierres d’Angkor, 1987, XLIX +225 p.
  3. ខុងចូវចៅថុកKhun cùv et Cau Thuk : Etude, texte khmer et annotations, Paris, Ed. Pierres d’Angkor, 1988, 88 p.
  4. Contes et légendes du pays khmer, bilingue, Paris, Conseil International de la langue française, 1989, 167 p.
  5. Contribution à l’histoire de la littérature khmère, volume 1 : L’époque “classique” (XVe-XIXe siècles), Paris, L’Harmattan (publié avec le concours du Centre National de la Recherche Scientifique), 1991, VI + 273 p.
  6. Contribution à l’histoire de la littérature khmère, volume 2 : Ecrivains et expressions littéraires du Cambodge au XXe siècle, Paris, L’Harmattan, 1993, VI+275p.
  7. Un épisode du Ràmàyana khmer, Rāma endormi par les maléfices de Vaiy Ràbn, Paris, L’Harmattan, 1995, 213 p.+ 8 photos (publié avec le concours du CNRS).
  8. ទិដ្ឋភាពទូទៅនានៃអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ, Aperçu général sur la littérature khmère, (en khmer), Paris, L’Harmattan (Hors coll.), 1997, 206 p.+ 8 photos. [deuxième édition, Phnom Penh, Angkor, 2003 et Editions CEDORECK, Phnom Penh, 2003]

               10. អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរសតវត្សរ៍ទី២០       Anthologie de la littérature           khmère du  20ème siècle, (en khmer), Phnom Penh,Ed. de La PlusHaute Tour, 2002, 665 p.

  1. អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរសតវត្សរ៍ទី១៩, Anthologie de la littérature khmère du 19ème siècle, (en cambodgien), Phnom Penh, Ed. Angkor, 2003, 312 p.
  2. សាស្ត្រារាមកេរ្តិ៍កាលវៃយរាពណ៍សណ្តំយកព្រះរាមបាន,Rāma endormi par les maléfices de Vaiy Rābn, (en cambodgien), + ឧបសម្ព័ន្ធ : « រឿងគំនូររាមកេរ្តិ៍ក្នុងថែវព្រះឧបោសថ រតនារាម វត្តព្រះកែវ »​(annexe : sous-titre en français« Notice sur les fresques des galeries de la Pagode royale de Préa Oubosoth Rottanaram Préa Kèo à Phnom Penh, signé par Samdach Veang Thiounn), Phnom Penh, Ed. Angkor, 2004, 184 p.
  3. កំណត់ពិធីហៅព្រលឹង, Notes sur la cérémonie de l’appel des esprits vitaux, (en cambodgien), Phnom Penh, Ed. Angkor, 2004, 43 p.

14. (en collaboration avec Jacques NEPOTE), Samapheavi de Rim Kin, Ed. Angkor, 2005, 86 p. + illustrations.

  1. ទាវឯក, Dāv Ek, Introduction, traduction annotée et textes khmers, Phnom Penh, Ed. Angkor, 2005, 162 p.
  2. សមូហកម្មអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរឧទ្ទិសជូនសាស្ត្រាចារ្យកេងវ៉ាន់សាក់, Mélanges littéraires offerts au Professeur Keng Vannsak, (en cambodgien), Phnom Penh, Ed. Angkor, 2006, 210 p.
  3. Un auteur cambodgien et son oeuvre : le Bhogakulakumār du poète Naṅ (fin 18ème-début 19ème siècles), Phnom Penh, Ed. Angkor, 2006, 334 p.
  4. អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរសតវត្សរ៍ទី២០, កវីនិពន្ធ និង កម្រងអត្ថបទ (Littérature cambodgienne du XXème siècle, Ecrivains et textes, en cambodgien), Phnom Penh, Ed. Angkor, 2007, 612 p.
  5. Sim le Chauffeur, une nouvelle de 1956 par Im Thok (en collaboration avec Jacques DOLIAS), Phnom Penh, Ed. Angkor, 2007, 109 p. (bilingue : français-cambodgien).
  6. រស្មីកម្មអក្សរសិល្ប៍ចិនលើកម្ពុជានាសតវត្សទី១៩និងទី២០ (Le rayonnement littéraire chinois sur le Cambodge des XIXe et XXe siècle), trilingue : cambodgien-français-anglais, Phnom Penh, Ed. Angkor, 2008, 166 p.
  7. ក្រមង៉ុយ និង ស្នាដៃ,             Kram Ngoy et ses œuvres, bilingue, Phnom Penh, Ed. Angkor, 2008, 189 p.

22. កម្រងសិក្សាកថាវប្បធម៌ខ្មែរ, ឧទ្ទិសប្រគេន​ព្រះវិរិយបណ្ឌិតោ ប៉ាង ខាត់, សហការណ៍នឹងបណ្ឌិតថោង ធែល /Cultural Essays in Honour of Venerable PANG KHAT/Mélanges culturels en hommage au Vénérable PANG KHAT, Phnom Penh, Editions Angkor, 2010, 368 p.

23. កម្រងសិក្សាកថាខ្មែរ, ឧទ្ទិសប្រគេន ព្រះធម្មារាមោ ប៉ុណ្ណ-សម្ភាជ/ Khmer Studies in Honour of Venerable PONN Sompheach/Etudes khmères en hommage au Vénérable PONN Sompheach, PhnomPenh, Ed. Angkor, 2011, 518 p.

  1. សុត្តន្តប្រីជាឥន្ទ និង ស្នាដៃ, ភ្នំពេញ, គ្រឹះស្ថាន បោះពុម្ភ ផ្សាយអង្គរ, ២០១២, ២៦២ទំព័រ។

25. ព្រះគោព្រះកែវ, សិក្សាកថានិងអត្ថបទខ្មែរ ( Preah Ko-Preah Keo. Etude et Texte khmer, bilingue, Ed. Angkor, 340 p.) ភ្នំពេញ, គ្រឹះស្ថានបោះពុម្ភផ្សាយអង្គរ ២០១២, ៣៤០ទំព័រ។

26. កម្រងអត្ថបទខេមរសិក្សា, ឧទ្ទិសជូនសាស្ត្រាចារ្យ ឃិន សុខ, ឃួន សុខម្ភូ, ឡុង សៀម គ្រឹះស្ថានបោះពុម្ពផ្សាយអង្គរ ២០១២, ៣៨៥ ទំព័រ។

២. សៀវភៅរួម

27- En collaboration avec Jacques Népote, “L’organisation du champ de la couleur en cambodgien”, In S. Tornay (éd.), Voir et nommer les couleurs, Nanterre, Laboratoire d’Ethnologie et de Sociologie comparative de l’Université de Paris X, 1978 : 83-107.

28- “Le développement économique et la transformation littéraire dans le Cambodge moderne”, Mondes en développement (sous la direction de F. Perroux), n° 28: Le Cambodge, Paris, Economica, 1979 : 793-801.

29- En collaboration. avec Jacques Népote, “Literature and society in Modern Cambodia”, in Tham Seong Chee (ed.), Literature and Society in Southeast Asia: Sociological and Political Perspective, University Press of Singapore, 1981 : 56-81.

30- In : Hommes et Destins, t. VI Asie, Paris, Académie des Sciences d’Outre-Mer, 1985 : Notes biographiques de :

– “Chuon Nath” (1883-1969) : 89-91

– “Hell Sumpha” (1922-1971″ : 176

– “Heng Yan” (1905-1950) : 193-194

– “Oknha Sutan Preichea In” (1859-1924) : 194

– “Iêu Koeus” (1905-1950) : 193-194

– “Kram Ngoy” (1865-1936) : 219-220

– “Nhok Thèm” (1903-1974) : 307-308

– “Norodom Suramarit” (1896-1960) : 390-391

– “Nong (+1858?) : 310-312

– “Rim Kin” (1911-1959): 349-350

– “Sisowath Youtevong (1913-1947): 380-381

– “Sou Seth (1882-1963):385

31- En collcollaboration avec J. Népote, “Chinese Literary Influence on Cambodia in the 19th and 20th Centuries”, in: Cl. Salmon (éd.), Literary Migrations: Traditional Chinese Fiction in Asia (17-20th centuries), Beijing, International Culture Publishing Corporation, 1987 : 321-372.

32- “La littérature cambodgienne contemporaine et la réappropriation du patrimoine culturel khmer”, Premier symposium franco-soviétique sur l’Asie du Sud-Est: La réappropriation du patrimoine culturel dans le contexte du mouvement nationaliste et de la décolonisation en Asie du Sud-Est (en russe et en français), Moscou, 1989 : 80-100.

33-En collaboration avec Mak Phoeun, “Cambodia”, In Patricia Herbert and Anthony Milner (ed.), South-East Asia, Languages and Literatures: a select guide, Scotland, Kiscadale Publications, 1989 : 49-66.

34- “Khmer Literature since 1975”, In: May M. Ebihara, Carol A. Mortland and Judy Ledgerwood (Eds.), Cambodian Culture since 1975 Homeland and Exile, Ithaca and London, Cornell University Press, 1994: 27-38.

35- “Le chat dans la littérature et la culture khmères”, In Nguyên Thê Anh et Alain Forest (eds), Notes sur la culture et la religion en péninsule indochinoise (en hommage à Pierre-Bernard Lafont), Paris, L’Harmattan, 1995 : 61-75.

36- “Le voyage de l’envoyé cambodgien Son Diêp à Paris en 1900”, in: Claudine Salmon (éd.), Récits de voyage des Asiatiques: genres, mentalités, conception de l’espace, Actes du colloque EFEO-EHESS de déc. 1994, Paris, publ. EFEO, 1996 : 367-383.

37- “Postface”, in S. Thierry, Les Khmers, Paris, Editions Kailash, coll. Civilisations & sociétés, 1996: 172-174.

38-“អត្ថបទវិជ្ជា : រឿងទាវឯក” (Sciences des textes: le roman Dàv Ek), Congrès National de la Recherche socio-culturelle sur le Cambodge, Phnom Penh, Université Royale de Phnom Penh/ Institut bouddhique, 1997 : 230-235 (en khmer).

39- “La colline-des-hommes et la colline-des-femmes”, Littératures francophones d’Asie et du Pacifique, Paris, Nathan, 1997 : 28-29.

40- “Les études sur la littérature khmère en France. Bilan et perspectives”, In: Pierre L. Lamant (éd.), Bilan et perspectives des études khmères (Langue et Culture), Actes du Colloque de Phnom Penh, 29-30 novembre – 1er décembre 1995, Paris, L’Harmattan, 1997 :123-131.

41- “Un épisode du Rāmakerti, Ràma endormi par les maléfices de Vaiy Rābn”, In: Nicole Revel et Catherine Servan-Schreiber (éds), Les littératures de la voix. Les épopées, Formation doctorale d’Etudes sur l’Extrême-Orient et l’Asie Pacifique, langues, littératures et civilisations, Paris, Centre de recherche sur l’oralité de l’INALCO, 1995-1996-1997 : 42-45.

42-“អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរក្រោយឆ្នាំ១៩៩០ (La littérature khmère après 1990)”, in: Sorn Samnang (éd.), La khmérologie. Connaissance du passé et contribution au renouveau du Cambodge, Proceedings of International Conferences on Khmer Studies, vol. II, Phnom Penh, 26-30 août 1996, Phnom Penh, Université Royale de Phnom Penh, 1999 : 606-624 (en cambodgien et en français).

43- « La littérature khmère pendant la période néo-royaliste », in : Cambodge contemporain, par Alain Forest (Ed.),Paris, Irasec-Les Indes Savantes, 2008, p. 316-329.

44- « Cambodge : recherches sur la littérature d’expression orale et écrites », in : Etudier sa propre culture. Expérience de terrain et méthodes, par Jean Guiart (éd.), Paris, L’Harmattan, 2009, p. 57-66.

45- en collaboration avec Div Sean et al.,សហការនិងឌិវស៊ាន…, វចនានុក្រមខ្មែរVacanānukram khmaer, Khmer Dictionary, Phnom Penh, Ed. Angkor Thom, 2ème édition 2010 [3ème édition 2012], 1918 p.

46. en collaboration avec SAKOU Samoth, Hommes et histoire du Cambodge, វរជននិងប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជាPhnom Penh, Ed. Angkor, 2012, 331 p. +XX pl. (notices en français sous la plume de Khing Hoc Dy: Ang Duong,, Biv Chhay Leang, Bun Chan Mol, Chhéng Phon, Chuon Nath, Chuth Khay, Chhuk Méng Mao, Douc Rasy, Hell Sumpha, Hang Thun Hak, Ho Tong Lip, Iêuv Koeus, Kéng Vann Sak, Khin Sok, Khing Hoc Dy, Kram Ngoy, Léng Ngeth, Long Seam, Nhok Thèm, Norodom Suramarit, Norodom Chantaraingsei, Nou Hach, Nou Kân, Nuon Khoeun, Preichea Ind, Ros Chantrabot, Rim Kin Sarin Chhak, Sisowath Monireth, Sisowath Youtévong, Sou Seth, Soth Polin, Som, Son Diêp, Tan Kim Huon, Trinh Hoanh, Tiv Ol, Ung Krapum Phka,Vandy Kaon,​Yan Héng).

 . អត្ថបទសិក្សា


AA : Arts Asiatiques (Paris)ASEMI : Asie du Sud-Est et Monde Insulindien (Paris)
BEFEO : Bulletin de l’Ecole française d’ Extrême-Orient (Paris)
CASE : Cahiers de l’Asie du Sud-Est (Paris)
CK : Culture khmère (Paris)
JAMC : Journal de l’Association des Médecins Cambodgiens (Paris)
JAMV : Journal de l’Association des Médecins du Vietnam (Paris)
LCLF : Lettres et Cultures de langue française (Paris)
MKS : Mon-Khmer Studies (Honolulu)
OM : Objets et Mondes (Paris)
SK : Seksa khmer (Paris)

47- “L’œuvre littéraire de Nan, auteur cambodgien de la fin du XVIIIe et du début du XIXe siècle”, ASEMI, vol. VII, n°1, 1976 : 91-99.

48- “Quelques aspects de la devinette khmère”, Anuwat, Paris, n° 6, 1977 : 18-20.

49- En collaboration avec Jacqueline Khing, “Les recommandations de Kram Ngoy”, MKS, VII, University Press of Hawaii, 1978 : 141-181 (Paris, Cedoreck, 1981, 52 p.).

50- “Légende du village Sti Pit Mas”, Anuwat, Paris, n° spécial, 1978 : 8-9 et 22.

51- “Notes sur le thème de la femme ‘marquée de signes’ dans la littérature populaire khmère”, CASE, n° 2, Publications Orientalistes de France, 1978 : 15-43.

52- “Note sur le motif du ‘cygne mécanique’ dans la littérature populaire khmère”, MKS, VIII, University Press of Hawaii, 1979 : 91-101.

53- “Quelques aspects de la beauté de la femme dans la littérature populaire khmère”, Shiroku, Kagoshima University, n° 13, 1980 : 1-20 (SK, n° 1-2, 1980 : 45-68).

54- “La biographie de Santhor Mok, poète et chroniqueur du XIXe siècle”, SK, n° 3-4, 1981 : 137-160.

55- En collaboration avec Bernard Dupaigne, “Les plus anciennes peintures datées connues au Cambodge: quatorze épisodes du Vessantara Jātaka (1877)”, AA, t. XXXVI, 1981 : 26-36 + 18 photos.

56- “Note sur le genre lpoek dans la littérature khmère”, SK, n° 6, 1983 :11-18.

57- “Activités scientifiques du Cedoreck en 1983-1984”, SK, n° 7 : 303-305.

58- “Quelques témoignages et expériences de recherches sur la littérature d’expression orale et écrite au Cambodge”, OM, t. 23, fasc. 3-4, 1983 : 111-116.

59- “La poésie cambodgienne de langue khmère et de langue française”, LCLF, VIII, n° 4, 1985 : 3-12.

60- “La légende de Bra Go Brah Kaev”, Mélanges offerts à Madame Solange Thierry, CASE, n° 29-30, 1991 (paru en 1993) : 169-191.

61- “Le développement économique et la transformation littéraire dans le Cambodge moderne”, JAMV, n° 42, 1998 : 16-17.

62- “Le silence dans le bouddhisme theravada”, JAMC, n° 4, décembre 1998 : 14-16.

63- “La présence du malais dans la langue et la littérature khmères”, JAMC, n° 5, avril 1999 : 13-16.

64- « The Cambodian Literature during the Neoroyalist Period » (en japonais), Transcultural Studies, vol. 3, Tokyo, 1999, p. 15-19.

65- En collaboration avec Jacques Népote, « Samapheavi de Rim Kin », Péninsule 43 – 2001 (2), p. 25 102. [réédité en livre, Phnom Penh, Ed. Angkor, 2005, 86 p. + 6 photos]

66- « Khmer Literature and Publications » (translated by Damien Morrison), Bayon Pearnik, Issue 70 june 2002, p. 8 et 27, Issue 71 2002, p. 8 et 27.

67- « Personaggi della Letteratura Cambogiana : Achar Sva, Ang Cand (1529-1567), Baksei Chamkrong, Indradevî, Jayavarman VII (1181-1218), Kàkî, Kétoméaléa, Khleang Moeung, Preah Ko e Preah Kèo, Preah Riem, Preah Thong, Sdach Kan (1812-1525), Son Kuy, Thmenh Chey, Tum o Ek », in Dizionario dei personaggi letterari, Torino, UTET, 2003 (en italien).

68- «ការសរសេរដោយដៃ ដែលរក្សាទុកនៅបណ្ណាល័យ វិទ្យាស្ថាន ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យភ្នំពេញមុនឆ្នាំ ១៩៧៥ , Manuscrits khmers conservés à l’Institut Bouddhique de Phnom Penh avant 1975 », Kambuja Suriyā, n° 4, oct.nov.déc., 2003, p.40-46.

69- en coll. avec Jacques Dolias, « Sim le chauffeur, une nouvelle de 1956 par Im Thok », Péninsule n° 51 – 2005 (2), p.161-193.

70- « Les romans classiques khmers et les jàtakas extra-canoniques », Péninsule n° 53 – 2006 (2), p.5-25.

71- Suzanne Karpelès and the Bouddhist Institute », Siksā Cakr n° 8-9, 2006-2007, p. 55-59 (en khmer: p. 189-196).

72- “La présence du malais dans la langue et la literature khmères”, Bulletin de l’AEFEK 14, 2008,

12 p. (éditions électroniques).http://www.aefek.free.fr

IV-
របាយការណ៍

73- Ing Kien,Phkā jhk kambujā (Fleur de lotus du Cambodge, roman en prose), Paris, 1977, 120 p., CK, n° 1, 1981 : 175-177.

74- Nou Hach, Mālā țuon citt (Méaléa Duong Chét “Guirlande du coeur”), Paris, Cedoreck, 1981, 243 p., SK, n° 6, 1983 :171-173.

75- Nuon Khoeun, țamnoer chboh dau dis khāṅ lic inducin chnàm 2000 (La marche vers l’Ouest, L’Indochine en l’an 2000), Phnom Penh, 1971, 166 p. + cartes (réimpression Paris, Cedoreck, 1983, en khmer), SK, n° 7, 1984 : 266-270.

76- “Ukñā Suttantaprija Ind, Gatilok (La marche dans le monde), t. I, Paris, Cedoreck, 1982, en khmer, 172 p. (réimpression des tomes 1 et 2 de l’édition de l’Institut Bouddhique de Phnom Penh, 13e éd., 1971).SK, n° 7, 1984 : 270-271.

77- Judith M. Jacob, The Traditional Literature of Cambodia. A Preliminary Guide, Oxford University Press, London Oriental Series, v. 40, 1996, 282 p. BEFEO 83 (1996): 416.

78- Tauch Chhuong, Stec kan jraek rājy, Sdech Kan l’usurpateur, pièce de théâtre en vers, Paris, Ed. de l’Assiociation des écrivains khmers à l’étranger, 1995, 90 p. (en khmer). BEFEO 83 (1996): 417.

79- Mme Kim Thi Ouy (dite Grand-mère Tieng), Angkar ja nar nā ? bhāg 1, 18 mina, 17 mesa, 7 makarà 1979 (Qui est l’Angkar? tome 1: 18 mars 1970, 17 avril 1975, 7 janvier 1979) Paris, 1994, 204 p. (en khmer). BEFEO 83 (1996) : 417-419.

80- Putry TOTH, An di ghan vira: nàri kruṅ thaep, Antigone de Sophocle, Québec, 1995, 81 p. BEFEO, 84 (1997) : 48.

81- KEO Bunthoeun, Krun bhnaṃ beň mun chnaṃ 1954, Krong Phnom-Penh avant 1954 (La ville de Phnom-Penh avant 1954), Québec, 1995, 151p. BEFEO, 84 (1997) : 484-485.

82- SAKOU Samoth, Vipatti nau kambujā, kùn so samrāp’ sgāl sruk khmaer (La crise au Cambodge, clef pour la compréhension du pays khmer), Paris, Editions Angkor Vat, 1997, 304p. + 8 cartes +12 photos + 8 dessins. BEFEO, 84 (1997) : 486.

៥. ការបង្រៀន និង ការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន

-បង្រៀនអក្សរសិល្ប៍នៅវិទ្យាស្ថានភាសានិងអរិយធម៌បូព៌ាពីឆ្នាំ១៩៨៦រហូតដល់ពេលចូលនិវត្តន៍។

–        សហការជាមួយ សាស្រ្តាចារ្យ Jean-Jacques FRANCKEL, Université de Paris X-Nanterre, បានជួយ ដឹកនាំ និស្សិតខ្មែរដែលបានទទួល​អាហារូបករណ៍ បារាំង មករៀន យក​សញ្ញាប័ត្រ អនុបណ្ឌិត នៅ សកលវិទ្យាល័យ​ ប៉ារីស១០ ណង់តែរ (SAM Auteur, Etude du fonctionnement de ruoc រួច en khmer contemporain en 1998 et SAMBATH Vireak, Etude du fonctionnement de kaet កើត en khmer contemporain en 1998).

–        បានចូលរួមក្នុងគណៈវិនិច្ឆ័យ សញ្ញាប័ត្រ ស្រាវជ្រាវ និង ការសិក្សាអនុវត្ត,​ Diplôme de recherche et d’études appliquées (DREA) de lao, Karine AMARINE, Contes populaires de tradition orale lao. Essai de traduction et d’analyse structurelle et thématique d’un corpus de contes. Paris, INALCO, décembre 2002, 162 p.

–        ចូលរួមសិក្ខាសាលា និង​ សន្និសិទអន្តរជាតិ ជាច្រើនដង នៅប៉ារីស (Paris), មូស្គូ (Moscou), ហមបួរ (Hambourg), កូឡាលំពួរ (KualaLumpur), បាងកក (Bangkok) ​​និង ភ្នំពេញ (Phnom Penh) ដោយ មាន បង្ហាញ សិក្សាកថា ផ្ទាល់ ជា រៀងរាល់ ការចូលរួមប្រជុំ។

V.1.សមាជិក គណ:វិនិច្ឆ័យ និក្ខេបបទថ្នាក់បណ្ឌិត:

–        DAUPHIN Antoine, Le roman en République démocratique du Vietnam et en République socialiste du Vietnam depuis l’origine jusqu’à 1984, thèse de doctorat d’Etat ès lettres et sciences humaines sous la direction de P-B. LAFONT, Université de Paris VII, 1994, 745 p.

–        WARAEKSIRI Apisit,  Karma, animisme et littérature classique siamoise, thèse de doctorat sous la direction de Gilles DELOUCHE, Paris, INALCO, 1995.

–        CHAN Somnoble, Identité et variation des unités de langue. Etude d’une série d’unités lexico-grammaticales du khmer contemporain, thèse de doctorat en linguistique sous la direction de Jean-Jacques FRANCKEL, Paris, Université de Paris X-Nanterre, 2002,

312 p.

–        Mme NHEAN Chamnan, L’éducation cambodgienne à travers le roman de Roland Meyer Saramani, danseuse khmèr : réalité cambodgienne ou vision occidentale ?, Paris, Inalco, thèse de doctorat en études orientales sous la direction de Pierre LAMANT, 7 janvier 2003, 197 p.

–        PECH Sam Bonn, L’exil et le Royaume : Les problématiques de l’intégration des Cambodgiens dans la région parisienne (de 1975 à la fin du siècle), thèse de doctorat en anthropologie sociale sous la direction de Pierre-Richard FERAY, Université de Nice Sophia Antipolis, 11 décembre 2003, 415 p.

–        SOMVEILLE Fabienne, L’homme dans son environnement social, économique et culturel : poésies, chansons et nouvelles engagées en Thaïlande (1970-1980), thèse de doctorat en études orientales sous la direction de Gilles DELOUCHE, INALCO, 2004, 2 vol., 550 p. + 274 p.

–        BERNON Olivier de, Littératures et rituels des bouddhistes du Cambodge – De la philologie aux études historiques, thèse d’habilitation à diriger des recherches (HDR) sous la direction de Catherine CLEMENTIN-OJHA, Paris, Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, 2004, 60 p. (synthèse présentée sur l’ensemble de ses travaux : 21 articles, 3 opuscules et un ouvrage en deux volumes).

–        WITTAYARAT Daoruang, De l’Inde à l’Asie du Sud-Est. Contribution à l’étude des écritures d’origine indienne en Asie du Sud-Est continentale (Vietnam, Thaïlande, Cambodge) des débuts jusqu’aux environs du VIIIe siècle de l’ère chrétienne. Questions sur la filiation et la datation par la paléographie, thèse de doctorat en Etudes indiennes et Extrême-orientales sous la direction de Pierre-Sylvain FILLIOZAT, membre de l’Institut, Paris, Ecole Pratique des Hautes Etudes (section des sciences historiques et philologiques), 2008, 290 p.

–        ANTELME Michel, Péripéties d’une langue. Conservation, évolution et adaptation au contexte de globalisation : le cas du khmer. Dossier d’Habilitation à diriger des recherches (HDR), sous la direction du Professeur Gilles DELOUCHE, Paris, Inalco, novembre 2011, 191 p.+ annexe 608 p.

–        PETPUANG Ajchara, L’influence occidentale sur la peinture siamoise. L’exemple de la princesse Marsi (Essai, Analyse, Critique), thèse de doctorat en études orientales sous la direction de Gilles Delouche, Paris, Inalco, décembre 2013, 2 tomes (350 p. + 302 p.).

បេសកកម្មស្រាវជ្រាវ នាឆ្នាំ ២០០៥ក្នុងសារមន្ទីរជាតិ ក្រុង នៅបាងកក, រូបថតជិតសិលាចារឹកស្តុកកក់ធំ សាល បុរាណវិទ្យា។

បេសកកម្មស្រាវជ្រាវ នាឆ្នាំ ២០០៥ក្នុងសារមន្ទីរជាតិ ក្រុង នៅបាងកក, រូបថតជិតសិលាចារឹកស្តុកកក់ធំ សាល បុរាណវិទ្យា។

ផ្ទះកំណើត បណ្ឌិតសភាចារ្យ ឃីងហុកឌី នៅស្រុកស្ទោង ខេត្តកំពង់ធំ (រូបថត ឆ្នាំ២០០០), រចនាបទសម័យបារាំង។

ផ្ទះកំណើត បណ្ឌិតសភាចារ្យ ឃីងហុកឌី នៅស្រុកស្ទោង ខេត្តកំពង់ធំ (រូបថត ឆ្នាំ២០០០), រចនាបទសម័យបារាំង។

ផ្ទះកំណើត បណ្ឌិតសភាចារ្យ ឃីងហុកឌី នៅស្រុកស្ទោង ខេត្តកំពង់ធំ (រូបថតឆ្នាំ ២០១០) មានការទ្រុឌទ្រោមច្រើនជាងមុន។

ផ្ទះកំណើត បណ្ឌិតសភាចារ្យ ឃីងហុកឌី នៅស្រុកស្ទោង ខេត្តកំពង់ធំ (រូបថតឆ្នាំ ២០១០) មានការទ្រុឌទ្រោមច្រើនជាងមុន។

បេសកកម្មស្រាវជ្រាវនៅកម្ពុជានា២០១២, ថតជាមួយសហសេវិក និង សហសេវិកា រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។

បេសកកម្មស្រាវជ្រាវនៅកម្ពុជានា២០១២, ថតជាមួយសហសេវិក និង សហសេវិកា រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។

បេសកកម្មស្រាវជ្រាវនៅកម្ពុជានាឆ្នាំ២០១២, ថត ជាមួយសហការី សកលវិទ្យាល័យ ភូមិន្ទ ភ្នំពេញ និងសាស្រ្តាចារ្យខ្មែរ នៅជប៉ុន និង នៅ សហរដ្ខអាមេរិកនាឆ្នាំ ២០១២។

បេសកកម្មស្រាវជ្រាវនៅកម្ពុជានាឆ្នាំ២០១២, ថត ជាមួយសហការី សកលវិទ្យាល័យ ភូមិន្ទ ភ្នំពេញ និងសាស្រ្តាចារ្យខ្មែរ នៅជប៉ុន និង នៅ សហរដ្ខអាមេរិកនាឆ្នាំ ២០១២។

ការលើកឋានៈនារីភេទ ដោយ​ លោក​ស្រី​​បណ្ឌិតសាស្ត្រាចារ្យ សេដ្ឋា ឌុក រ៉ាស៊ី

Sétha_été 2013(ស្រង់ចេញពីព្រឹត្តិប័ត្រ Le Salut Khmer – លេខ៨៥ ​ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៤) 

សកម្ម​ភាពអន្តរជាតិអំពី​លក្ខណៈ​ស្ត្រីជា​ទូទៅ​

ចាប់តាំង​ពីក្រោយ​ចម្បាំង​លោក​​លោកលើក​ទី​២​មក ប្រមាណ​ជា​ង​៤០ឆ្នាំ​ហើយ អង្គការ​មាន​សមត្ថកិច្ច​នៃ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ អ.ស.ប. បាន​ធ្វើ​ការ​យ៉ាងខ្លាំង​ខ្លា​ដើម្បីដំឡើង​លក្ខណៈ​ស្ត្រី​ក្នុង​វិស័យ​ផ្សេងៗ​និង​បំបាត់​ការ​រើស​អើង (discrimination) ប្រឆាំង​នារីភេទ។ ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៤៩ អង្គការ​បា​នសម្រេច​តាក់​តែង​អនុសញ្ញា​អន្តរជាតិ (convention)​ ដើម្បី​សមភាព​ស្ត្រី​និង​បុរស​ក្នុង​វិស័យ​នយោបាយ។ អនុសញ្ញា​នេះ​បាន​ទទួល​ការ​ចុះ​ហត្ថលេខា​ និង​ការ​យល់​ព្រម​ពី​មហា​សន្និបាត (ម.ស.) អ.ស.ប. នាថ្ងៃ​ទី២០ ខែ​ធ្នូ​ ឆ្នាំ​១៩៥២។

អនុសញ្ញា​បី​ទៀត ក៏​បាន​ទទួល​ការ​យល់​​ស្រប​សម្រេច​ពី​ អង្គការសហប្រជាជាតិ អ.ស.ប. តាម​កិច្ច​ការ​នៃ​ គណៈ​កម្ម​ការ​អំពីលក្ខណៈ​នារីភេទ (Commission de la condition de la femme)លើ៖

– ​ការ​រើស​យក​សញ្ជាតិ​នៃ​ស្រី​មាន​ប្តី​ (ម.ស. ឆ្នាំ​១៩៥៣)

– អនុសញ្ញា​លើ​ការ​សុខ​ចិត្ត​ព្រម​ក្នុង​អាពាហ៍​ពិពាហ៍ (ម.ស. ឆ្នាំ​១៩៦២)

– ហើយ​ដែល​ភ្ជាប់​នឹង​សំណើ​រឿង​ដដែល​នេះ នា ម.ស. ឆ្នាំ​១៩៦៥ ។

 

ការ​ប្រកាសលើក​ការ​បំបាត់​ភាព​រើស​អើង​ប្រឆាំង​នារីភេទបាន​ទទួល​ការ​យល់​ស្រប​​ពី​ម.ស. ឆ្នាំ​១៩៦៧​ក្នុង​សេចក្តី​សម្រេច​ទី២២៦៣ (résolution 2263, XXII)។ បន្ត​ពី​នេះ​ មាន​អនុ​សញ្ញា​ស្តី​អំពី​ការ​បំបាត់​រាល់​ទម្រង់នៃ​ការ​រើស​អើង​ប្រឆាំង​ស្ត្រី​ភេទ នា​ ម.ស. ឆ្នាំ​១៩៧៩។ ស្រប​នឹង​ន័យ​សមភាព​នឹង​ការ​មិន​រើស​អើស​គណៈ​កម្ម​ការ​អ.ស.ប. សិក្សា​លក្ខណៈ​​នារី​ភេទ​បាន​ធ្វើ​សំណើ​គ្រប់​វិស័យ​ ដូច​ជា​សិទ្ធិ​បង្រៀន​គ្រប់​ជាន់​ថ្នាក់, សិទ្ធិ​ក្នុង​ផ្លូវ​សេដ្ឋកិច្ច​, ការ​ធានា​ក្នុង​វិស័យ​សេដ្ឋ​កិច្ច​សម្រាប់​ស្ត្រី​មាន​ទាំង​ប្រាក់​ខែ​ ឬ​ប្រាក់​បំណាច់​ស្មើ​គ្នា​នឹង​បុរស (le droit à un salaire égal pour un travail égal), សភាព​ផ្សេងៗ​ក្នុង​ច្បាប់​គ្រួសារ​ ហើយ​នឹង​របៀប​គ្រប់​គ្រង​សម្បត្តិ។

បន្ទាប់​មក ដើម្បីទប់​ទល់​កុំ​ឱ្យ​មាន​ការ​រើស​អើង​ប្រឆាំង​នឹង​ស្ត្រី​ភេទ​មាន​ដើម​គំនិត​យ៉ាង​ច្រើន​បាន​កើត​ចេញ​ពី​អង្គការ​ក្រៅ​រដ្ឋា​ភិបាល (Organisation non gouvernementale ou O.N.G.), ពី​រដ្ឋាភិបាល​នឹង​ពី​សហគម​អន្តរជាតិ។ គណៈ​កម្មការ​ខាង​លក្ខណៈ​នារីភេទ ក៏​មាន​ តួនាទី​​ថ្មី ៖ ជា​អង្គការ​រៀប​ចំ​ព្រឹត្តិការណ៍អន្តរជាតិសំខាន់ៗ​ពីរ :

១. ទិវា​អន្តរជាតិ​សម្រាប់​ស្ត្រី​

បាន​កើត​ចេញ​ពី​សន្និសីទ​ពិភព​លោក នៅ​ម៉េច​ស៊ីកូ ឆ្នាំ១៩៧៥ ក្នុង​សេចក្តី​សម្រេច​​ទី​៣៥២០ (résolution 3520, xxx)។ រៀង​រាល់​ឆ្នាំ​ គេ​កំណត់​ថា ថ្ងៃ​៨មីនា ជា​ទិវា​អន្តរជាតិ​សម្រាប់​នារីភេទ។

២. ការ​ប្រកាស​គម្រោង​ការណ៍​១០ឆ្នាំ​​សម្រាប់​ស្ត្រី​

      [Proclamation de la Déclaration des Nations Unies pour la femme (1976 – 1985)]

លើ​គោល​ការណ៍​បី៖ សមភាព​ វឌ្ឍនភាព និង​សន្តិភាព (Egalité, Développement et Paix) ។ ទាក់​ទង​នឹង​ «គម្រោង​ការណ៍​១០ឆ្នាំ»នេះ មាន​សន្និសីទ​ពិភព​លោក​៣​ដង​រួច​មក​ហើយ គឺ​សន្និសីទ​នៅ​ម៉េច​ស៊ីកូ ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៧៥ នៅ​កូប៉ិនហាគ (ទី​ក្រុង​ ប្រទេស​ដាណឺម៉ាក់) ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៨០ នៅ​ណា្យរ៉ូប៊ី (ទី​ក្រុង​ ប្រកេន្យា) នាឆ្នាំ​១៩៨៥។

ក្នុង​ឆ្នាំ​ក្រោយ​នេះ សន្និសីទ​ពិភព​លោក​ទី​៤​អំពី​នារីភេទ​ (4ème Conférence Mondiale sur les Femmes) នឹងប្រព្រឹត្ត​ទៅ​នៅ​ក្រុង​ប៉េកាំង​ ប្រទេស​ចិន​ប្រជា​មានិត ក្នុង​ខែ​កញ្ញា​១៩៩៥។

ប្រតិទិន​នៃ​ព្រឹត្តិការណ៍​នោះ​ មាន​ចែក​ជា​ពីរ ៖ សន្និបាត​រវាង​សមាគម​ក្រៅ​រដ្ឋាភិបាល​ (Forum des O.N.G.) ពី​ថ្ងៃ​៣០ សីហា ទៅ​៨ កញ្ញា​ ១៩៩៥ នឹង​សន្និសីទ​ពិភព​លោក​ទី​៤​អំពី​ស្ត្រី​ ពី​ថ្ងៃ​៤ ទៅ​ថ្ងៃ​ ១៥ កញ្ញា​ឆ្នាំ​ដដែល។

១៩៩៣ – ៩៤ នៅ​ក្រុង​នានា​ក្នុង​ពិ​ភព​លោក។ គណៈកម្ម​ការ​ អ.ស.ប. អំពី​លក្ខណៈនារីភេទ ក្នុង​ការ​ប្រជុំ​ទី​៣៨ ឆ្នាំ​១៩៩៤ នេះ​បាន​ចេញ​ជា​គម្រោង​ការណ៍​ដែល​ទុក​ជា​សេចក្តី​ព្រាង​ វេទី១ (Draft Platform for Action) រៀប​រៀង​ដោយ​ លោក​អគ្គ​លេខា​ធិការ (document E/CN6/1994/10) ជាមួយ​នឹង​ការ​សង្កេត​​ពី​គណៈ​កម្ម​ការ​សិក្សា​រឿង​នេះ។

នាទីស្ត្រី​ខ្មែរ

តាម​ទំនៀម​ទម្លាប់​ស្ត្រីខ្មែរ​ មាន​តួនាទី​«ម្យ៉ាង»ក្នុង​ជីវិត​នាង​ ទោះបី​ខាង​ផ្លូវ​ច្បាប់​ខ្លះ ស្ត្រី មាន​សិទ្ធិ​ស្មើបុរស​ក៏​ដោយ​ ដូច​ជា​វិស័យន​យោបាយ សង្គម​កិច្ច​ និង​សេដ្ឋកិច្ច​ ជា​ដើម។

តួនាទី​«ម្យ៉ាង»​នោះ​ គឺ​អ្វី​ខ្លះ​ទៅ​?

–  ក្នុង​វិស័យ​អប់រំ (domaine éducatif)

ជំនាន់​ដើម​ (៥០ – ៦០ ឆ្នាំ​មុននេះ) លើក​លែង​តែ​គ្រួសារ​ពិសេស​ខ្លះ​ចេញ​ ឪពុ​កម្តាយ​ច្រើន​គិត​ដល់​កូន​ប្រុស​មុន។ រីឯ​កូន​ស្រី​វិញ ឬ​មួយ​ មិន​បាច់​រៀន​ទេ ឬ​មួយ រៀន​បន្តិច​បន្តួចបាន​ហើយ។ ដោយ​មិន​បាន​គិត​ឱ្យ​ជ្រៅ​ជ្រះថា បើ​ស្រី​មាន​តម្រិះទៅ​អាច​មាន​ប្រយោជន៍​ដល់​ខ្លួន​ គ្រួសារ​ខ្លួន​នឹង​ដល់​សង្គម ពី​ព្រោះ​បើ​យើង​ឥត​តម្រិះ លំបាក​នឹង​រក​ការ​ធ្វើ​ឱ្យ​ប្រសើរ​ដែរ ហើយ​លំបាក​ឱ្យ​គេ​ទទួល​ស្គាល់​​តួនាទី​របស់​យើង។ សរុប​សេចក្តី​ទៅ​ ធ្វើ​ដូច្នេះ គឺ​ឱ្យ​ស្រី​នៅ​ក្រោយ​បុរសរហូត​។ ឥឡូវ​នេះ មាន​ការ​ចម្រើន​ខ្លះ​ហើយ ក្នុង​ការអនុវត្ត​សិទ្ធិ​ស្មើ​ភាព​គ្នា​ផ្នែក​អប់រំ​សិក្សា លើក​លែង​តែ​លក្ខណៈ​ទុក្ខរកម្ម​ ដែល​យើង​ចែង​ក្នុង​វគ្គ​ខាង​ក្រោម​បំផុតនៃ​ជំពូក​នេះ។

–      ក្នុង​ជីវភាព​គ្រួសារ​ (vie de famille)

ស្រី​មាន​ប្តី​មាន​កាតព្វ​កិច្ច​៣ធំ​ : ជា​មេផ្ទះ​ ជា​ភរិយា«គ្រប់​លក្ខណ៍» (ល្អ​ឥតខ្ចោះ) ជា​ម្តាយ​ចេះ​អប់រំ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​កូន​ខ្លួន​ ដើម្បី​គ្នា​កសាង​អនាគត​ក្នុង​លក្ខណៈ​ល្អ។

ស្រី​មាន​ការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​ច្រើន​ក្នុង​សុភមង្គល​គ្រួសារ។ ពាក្យ​ស្លោក​«សំណាប​​យោង​ដី​ ស្រី​យោង​ប្រុស» មិន​មែន​គ្មានន័យ​ទេ ព្រោះ​ស្រី​អាច​យោង​ប្រុស​ឱ្យ​ល្អ​ឬ​អាក្រក់​បាន។ ដោយ​យល់​តួនាទី​ខ្លួន​យ៉ាង​នេះ បា​នជា​ស្រី​មាន​ប្តី​ច្រើន​ខំប្រឹង​ដើម្បី​ឱ្យ​មាន​សំណាង​ល្អ។

ស្រី​នៅ​លី​វ​ច្រើន​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​នឹង​គ្រួសារ​កំណើត​ខ្លួន។

–      ក្នុង​ជីវភាព​មុខ​ងារ​ (vie professionnelle)

តាមការ​សង្កេត​មក​ ស្រី​ខ្មែរបាន​បង្ហាញ​ថ្វី​ដៃ​ខាង​បច្ចេក​ទេស​ និង​ការ​ប៉ិន​ប្រសប់​​គ្រាន់​បើ​ដែរ។ មុខ​ងារ​ក្នុងរដ្ឋ​ការដែល​ចូល​ចិត្ត​ធ្វើ​ច្រើន​ខាង​ក្រសួង​អប់រំ​ បន្ទាប់​មក​នៅ​ក្រសួង​សង្គម​កិច្ច ឬ​សុខាភិបាល ជា​ដើម។ ពេទ្យ ឬ​ឱសថ​ការី កាន់​តែ​​មាន​ច្រើន​ឡើង ខាង​មេធាវី​ ពុំ​សូវ​មាន​ទេ។ រីឯ​មុខ​ងារ​ក្រៅ​រដ្ឋ​ការ​វិញ​ ស្រី​ខ្មែរ​មាន​​តួនាទី​សំខាន់​ក្នុងសេដ្ឋកិច្ច​ ក៏​ប៉ុន្តែ​ជា​មេសហ​គ្រាសធំ​ៗ​ពុំ​សូវ​មាន​ទេ។ រីឯ​ក្នុង​កសិកម្ម​វិញ ដែល​ជា​សកម្មភាព​ធំ​នៅ​ស្រុក​ខ្មែរ​ស្រី​ច្រើន​ជា​អ្នក​ដក​ស្ទូង ច្រូតកាត់ នៅ​តំបន់​ណា​ដែល​មិន​ទាន់​មាន​ម៉ាស៊ីន​នៅឡើយ។ ស្រី​ដែល​ជា​មេផ្ទះ​ ម្ចាស់​ដី​ ច្រើន​ជា​អ្នក​ចាត់​ចែង​ក្នុង​ការ​គ្រប់​គ្រង​សម្បត្តិ​ទ្រព្យ​ មនុស្ស​ម្នា (អ្នក​ដែល​ជួយ​ធ្វើ​ការ​ស្រែ​ ឬ​ធ្វើ​ការ​ផ្ទះ) និង​ចាត់​ចែង​ឱ្យ​កិច្ច​ការ​ទាំង​ឡាយ​ប្រកប​ទៅ​ស្រួល។

ក្នុង​បច្ចុប្បន្ន​នេះ​ដោយ​ជីវភាព​គ្រួសារ​ ស្ត្រី​ខ្មែរ​មាន​សកម្មភាព​​លើស​លុប​ មាន​ការ​ជួយ​ទ្រ​ទ្រង់​គ្រួសារ​ខាង​ផ្លូវ​សម្ភារៈ ស្រី​នៅ​ឯក​ឯង​ទៅ​ជា​មេគ្រួសារ ។ល។

–      ក្នុង​ជីវភាព​សង្គម​អ្នក​ស្រុក​ និង​ នយោបាយ​ (vie civile et politique)

ស្រី​ខ្មែរ​ច្រើន​ធ្វើ​សកម្មភាពក្នុង​ផ្លូវ​មនុស្សធម៌។ រីឯ​ករណី​យកិច្ច​ ក្នុង​ឋានៈ​ជា​បុរីជន​ (citoyen) វិញ​ច្រើន​មិន​សូវ​ចេញ​មុខ​មាត់​នៅ​អឹម​អៀម​ណាស់។

តើ​មាន​ស្រី​ខ្មែរ​ប៉ុន្មាន​នាក់​ជា​ចៅសង្កាត់ ឬ​មេភូមិ ឬ​ក៏​ចៅហ្វាយ​ស្រុក-ខេត្ត​ឬ​ក្រុង? ប៉ុន្មាន​នាក់​ចេញ​មុខ​ការ​ពារ​បរិដ្ឋាន (environnement) ?ប៉ុន្មាននាក់​មាន​ដើម​គំនិត​តាក់​តែង​ច្បាប់​ធំៗសម្រាប់​សង្គម​? ប៉ុន្មាន​នាក់​ជា​វីរជន ក្នុង​ការ​តស៊ូ​មុត​មាំ​ដើម្បី​ប្រយោជន៍​ជាតិ។

–      លក្ខណទុក្ខរកម្ម​នៃ​នារីខ្មែរ​ (vie des femmes martyrisées)

និយាយ​អំពី​លក្ខណៈ​ស្រ្តី​ខ្មែរ​តែង​ជំពាក់​ជំពិនជា​មួយ​ស្ថាន​ភាព​នយោ​បាយ​​​របស់​ស្រុក​ទេស។ ដោយ​ស្រុក​យើង​មាន​សង្គ្រាម​អស់​ពីរ​ទសវត្សរ៍​ មិន​ទាន់​ចប់​ផងនឹង​ដោយ​ស្រុក​ខ្មែរ​ មិន​សូវ​ប្រកាន់​ក្បួន​ប្រជាធិបតេយ្យ​ឱ្យ​ហ្មត់​ចត់​នឹងគ្មាន​នីតិនិយម​នៅឡើយ ការ​រំលោភ​ទៅ​លើ​ស្ត្រី​ភេទ​ មាន​ច្រើន​បែប​យ៉ាងណាស់ មិន​អាច​រ៉ាយ​រ៉ាប់​ជា​ពិស្តារ​ទេ (សូម​អាន​របាយ​ការណ៍របស់​សមាគម​សិទ្ធិ​មនុស្ស​នៅ​ភ្នំពេញ​ ដែល​ធ្វើ​នៅ​ដើម​ឆ្នាំ​១៩៩៤)។

ជា​ត្រួសៗ ក្មេងស្រី​ខ្លះ មិន​បាន​ទៅ​រៀន​ព្រោះ​ជួន​កាល​គ្រួសារ​ក្រី​ក្រ​ពេក​។ ជួន​កាល​កំព្រា​អនាថា។ ខ្លះ​ទៀត​ ធ្វើ​ការ​ហួស​កម្លាំង​ ដើម្បី​គ្រាន់​តែ​មួយ​រស់។ ​ស្ត្រី​ជំទង់​ខ្លះ​ត្រូវ​ចោរ​បង្ខំ​យក​ទៅ​លក់​ខ្លួន​ ធ្វើ​ពេស្យាចារ ឬ​មួយ​សុខ​ចិត្ត​ធ្វើ​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​ព្រោះ​គ្មាន​របរ​ផ្សេងទៀត​ជំនួស។ ឯ​ស្ត្រី​ពេញ​វ័យ​ ដឹង​ក្តី​ ជួន​កាល​ត្រូវ​គេ​បោក ឥត​ប្រណី ដោយ​គ្នា​មិន​សូវ​មាន​ប្រាជ្ញា​ផង តែ​ជា​ពិសេស​ដោយ​គ្មាន​ច្បាប់​ណា​ធានា​អះអាង​ផង។

សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​ស្រុក​ខ្មែរពុំ​ទាន់មាន​ច្បាប់​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម​ដល់​ប្តី​ណា​ធ្វើ​បាប​វាយធាក់​ប្រពន្ធ គ្មាន​ច្បាប់​ណា​បង្ខំ​ឱ្យ​ប្តី​ជួយ​ចិញ្ចឹម​កូន​ពេល​លែង​លះ​គ្នា។

ម្ល៉ោះ​ហើយ​ ស្ត្រី​កម្សត់​ទាំង​នោះ​ ត្រូវ​ទទួល​ទុក្ខរ​កម្ម​ឥត​ប្រណី រក​នរណា​ទី​ពឹង​ពំនាក់​គ្មាន សង្ឃឹម​ទៅ​លើ​សេវា​កម្ម​សាធារណៈ (Service public) គ្មាន​ទេ​នៅ​ស្រុក​ខ្មែរយើង។ មាន​ច្រក​មួយ​ដែរ​គឺ​ទៅប្តឹង​អង្គការ​ក្រៅ​រដ្ឋា​ភិបាល​ ឬ​ អ.ស.ប. ឱ្យ​ជួយ​ដោះ​ស្រាយ​ តែអង្គការ​ទាំង​អស់​នោះ​ក៏​មាន​កម្រិត​ដែរ​ក្នុង​លទ្ធភាព​របស់​ខ្លួន។

ឧបសគ្គ​នៃ​ការ​ប្រើ​សិទ្ធិ

ទោះ​បី​រដ្ឋ​ទាំងឡាយដែល​ជា​ភាគី​នៃ​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​ជាមួយ​អន្តរ​ជាតិ​ អំពីសមភាព​រវាង​បុរសនិង​នារី ក្នុង​សិទ្ធិ​សេដ្ឋកិច្ច សង្គម​កិច្ច​ និង​ន​យោបាយក៏​ដោយ​ ក៏​ការអនុវត្ត​តែង​មាន​ប្រទះ​នូវ​ឧបសគ្គ​នានាដែល​យើង​អាច​កត់​សម្គាល់​ខ្លះៗ​ដូច​ត​ទៅ៖

១. នាទី​សំខាន់ក្នុងគ្រួសារ

     ស្រ្តី​ភាពច្រើន​សុខ​ចិត្ត​ធ្វើ​ពលិកម្ម​ដើម្បី​គ្រួសារ​ គឺ​ទោះ​បី​ខ្លួន​ត្រូវ​ធ្វើ​ការ​ក្រៅ​ច្រើន​ក៏​ដោយ​ ក៏​មិន​ចោល​កិច្ច​ការ​ផ្ទះ​និង​កូន​ខ្លួន​ឡើយ។ ម្ល៉ោះ​ហើយ​ច្រើន​រក​ការងារ​ណា​ដែល​មិន​ស្រូវ​យក​ពេលវេលា​(សម្រាប់គ្រួសារ) អស់ ទោះបី​ខ្លួន​មាន​សមត្ថភាព​ពេញ​លេញ​ដើម្បី​ធ្វើ​ការឯទៀតដែល​សំខាន់​ជាង​ឬ​ដែល​បាន​ប្រាក់​ខែ​ច្រើន​ជាង​ក៏​ដោយ​​។ ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​គេ​និយាយ​ថា ស្រី​ធ្វើ​«Double journée» (ក្នុង​មួយ​ថ្ងៃ​ៗ​កិច្ចការ​ស្មើ​សម្រាប់​ពីរ​ថ្ងៃ) ៖ ណាមួយ​មុខ​របរ​ផង ណាមួយ​កិច្ច​ការរ​ផ្ទះ​ផង ហើយ​បើ​ធ្វើ​នយោបាយ​ថែម​ទៀត​អាច​ទៅជា «Triple journée»តែ​ម្តង​។ ដល់​ឃើញ​ស្រី​មិន​សូវ​កាន់​កាប់​ការ​ធំៗ អ្នក​ខ្លះ​សន្និដ្ឋាន​រហ័ស​ពេក​ថា ដោយមកពី​ស្ត្រី​អន់​ជាងបុរស​ខាង​ប្រាជ្ញា។ សិទ្ធិ​ស្មើ​ភាព​គ្នា​ក៏​មាន​តែ​ក្នុង​ក្រដាសទៅ។

២. ដោយសារ​មាន​បុរេនិច្ឆ័យ (préjugé)​លើ​ភេទ

     បុរេ​និច្ឆ័យ​នេះ ជា​ការ​មិន​ទំនង​ទេ ព្រោះ​គ្មាន​មូល​ដ្ឋាន​មាំ​ទាំឡើយ។ គេ​សំអាង​ទៅ​លើ​ភាព​ទន់​ខ្សោយ​របស់​ស្ត្រី​ភេទ គេ​មិន​បា​នយក​កត្តា​ផ្សេងទៀត​មក​ចូលរួម​ពិចារណា​ផង​ ដូច​ការ​ប៉ិនប្រសប់ ការ​ពុះ​ពារ ការ​អត់​ធ្មត់ ដែល​សរុប​ទៅ​គឺ ​ធន​ធាន​មនុស្ស (ressources humaines)។ ប្រាជ្ញា​ឈ្លាសវៃ​ មិន​មែន​យោង​ទៅ​តាម​ភេទ​គឺ​តាម​គុណ​សម្បត្តិ​មនុស្ស​ម្នាក់ៗ​។ គុណ​សម្បត្តិ​នេះ​ទៀត មិន​មែន​កើត​ឡើង​ដោយ​ឯកឯង​ទេ គឺអាច​កើត​ឡើង​ដោយ​​ការ​កសាង​តម្រិះវិជ្ជា ហើ​យ​យក​តម្រិះនោះ មក​ប្រើ​ដោយ​ត្រឹមត្រូវ​សម​ស្រប។

៣. ដោយ​ទំនៀម​ទម្លាប់​មិន​ល្អ​

     មិន​ថា​ឡើយ​ក្នុង​សង្គម​ណា ឬ​ប្រទេស​ណា​ឡើយ។ ដូច​ជា​នៅ​ក្នុង​សាសនា​ខ្លះ​ មាន​ទំនៀម​ទម្លាប់​តឹង​តែង​លើ​ស្ត្រី​ខ្លាំង​ណាស់​។ ក្នុង​សង្គម​ខ្មែរ​ ចិត្ត​គំនិត​ខ្លះ​ បាន​ផ្លាស់​ប្តូរ​ដែរ​ តែ​ទុក្ខរកម្ម​នៃ​នារី​ភេទ​មួយ​ចំណោម​មិន​ត្រូវ​ទុក​ឱ្យ​ក្លាយ​ទៅ​ជា​ទំនៀម​ទម្លាប់​ឡើយ។

៤. ដោយសារ​មាន​អនាធិបតេយ្យ​ក្នុង​ស្រុក

     ស្រុក​ខ្មែរ​យើង​ ដូច​ចែង​ក្នុង​វគ្គ​ទុក្ខរកម្ម​ស្រាប់ ការ​គ្រប់​គ្រង​រដ្ឋ​មិន​ទាន់​មាន​ច្បាប់​ត្រឹមត្រូវ​នៅ​ឡើយ​ ហើយ​មាន​ការ​ខ្វះ​​យុត្តិធម៌​ ក្នុង​សង្គម​ច្រើន​ណាស់ ធ្វើ​ឱ្យ​ម្នាក់​ៗរស់​នៅ​ឯកាអនាថា ទៅ​តាម​យថា​កម្ម។ ស្ត្រី​ភេទ​ក៏​ទទួល​កម្ម​ដ៏​ធ្ងន់​ធ្ងរ​នេះ​ដែរ។

សង្ខេប​សេចក្តី​ទៅ ការ​បំបាត់​ឬ​បន្ថយ​បុរេនិច្ឆ័យ​ និង​ការ​ប្តូរ​ចិត្ត​គំនិត​អប់រំ​ស្មារតី​​ ​អាច​អាច​ធ្វើ​បាន​ តាម​សន្តាន​ចិត្ត​ប្រឹង​ប្រែង​របស់​យើង​ម្នាក់​ៗ​​ តែ​ត្រូវ​ការ​ពេលវេលា​យូរ​ ដែល​ជា​បន្ទាន់​ យើង​ត្រូវ​តែ​ចេះ​ដឹង​ទាំ​ង​អស់​គ្នា​ទាំង​ស្រី​ទាំង​ប្រុស​ចេះ​ដឹង​ខាង​អក្សរ​សាស្ត្រ​ និង​ចេះ​ដឹង​ទូទៅ (culture générale)។ រី​ឯ​អនាធិបតេយ្យ​វិញ ជា​ឧប​សគ្គ​យ៉ាង​ធំ​បំផុត​ ដែល​ត្រូវ​ការ​សុឆន្ទៈ និង​សមត្ថភាព​ពី​អ្នក​ដឹក​នាំ​រដ្ឋ​ផង និងត្រូវ​ការ​ប្រុង​ប្រយ័ត្ន​ជា​សកម្ម​ពី​បុរី​ជន​ទាំង​អស់​ផង។ ក្នុង​កាលៈ​ទេសៈ​ដ៏​លំបាក​នេះ អ្នក​តូច​តាច​ដែល​ទទួល​រង​គ្រោះ និង​លំបាក​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ខ្លួន​នោះ មិន​អាច​មាន​កម្លាំង​ចិត្ត​ទៅ​ពុះ​ពារ​រឿង​នេះ​បាន​ទេ រីឯ​អ្នក​មាន​អំណាច​វិញ​អ្នក​ខ្លះ​ឥត​រវល់​ អើ​ពើ​ទេ​ ព្រោះ​​យល់​ថា ឱ្យ​តែ​ស្រួល​គឺ​បានហើយ។ នៅ​សល់​តែ​អ្នក​ឯទៀត​ដែល​មាន​កម្លាំង កាយ​និង​ចិត្ត​គ្រប់​គ្រាន់​ មាន​គំនិត​សុចរិត យុត្តិធម៌ មាន​សុឆន្ទៈ​យ៉ាង​ខ្លាំងខ្លា​​ អ្នក​ទាំង​អស់​នេះ ហើយ​​អាច​នឹង​ធ្វើ​អ្វី​ដើម្បី​នឹង​កែសង្គម​ឱ្យ​ប្រសើរ​។ យើង​ម្នាក់​ៗ​មាន​កាតព្វកិច្ច​របស់​ខ្លួន​ចំពោះ​សង្គម​ជាតិ ដើម្បី​ឱ្យ​ស្រុក​យើង​ទៅ​ជា​រដ្ឋ​នីតិនិយម ហើយ​ឱ្យ​ប្រជា​ជន​ទៅ​ជា​មនុស្ស​រស់​ក្នុង​សភាព​ថ្លៃ​ថ្នូរ​ និង​ទាន់​សម័យ​ផង៕


par Mme MEAS Sétha

Enseignant-chercheur, Université Paris VI

 

វាយ​បញ្ចូល​ក្នុង​កុំ​ព្យូទ័រ​ដោយ​ លោកស្រី ហង់ វិលវ័ណ្យ

វាយ​អត្តបទ​សម្រាប់​ការ​ផ្សាយ​តាម​បណ្តាញ​អ៊ិនធ័រណិត ​ដោយ ហេង ឧត្ដម

ជីវប្រវត្តិលោកស្រីបណ្ឌិតសាស្ត្រាចារ្យ សេដ្ឋា ឌុក រ៉ាស៊ី

បឋម​វ័យ

កុមារី មាស សេដ្ឋា កើត​នៅថ្ងៃទី​២៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ​១៩៤៣ នៅ​ភូមិ​បាយ៉ាប ឃុំ​បាសាក់ ស្រុក​ស្វាយ​រៀង ខែត្រ​ស្វាយ​រៀង ដែល​មាន​ស្ថិត​ក្នុង​គ្រួសា​រ​កសិករ​។ ពេល​កុមារី សេដ្ឋា មាន​វ័យ​៧ឆ្នាំ គឺ​វ័យ​ដែល​ត្រូវ​ចូល​រៀន តែ​សាលា​រៀន​នៅ​ឆ្ងាយ​ពី​ផ្ទះ​។ គួរ​បញ្ជាក់ថា គ្រានោះ​ ក្មេង​ស្រី​មិន​អាច​ទៅ​រៀន​នៅ​វត្ត​អារាម​បា​នឡើយ លើក​លែងតែ​ក្មេង​ប្រុស។

បិតានាម មាស ឃីម (Meas Khim) ​ជា​កសិករដែល​មានគំនិត​ជឿនលឿន មាន​​ជំនឿ​និង​ឱ្យតម្លៃ​លើការ​សិក្សា។ លោកបាន​រៀប​ចំ​សាង​សង់​សាលា​រៀនបឋម​សិក្សា​ចំនួន​ពីរ​ថ្នាក់​​សម្រាប់​កុមារា​កុមារី​ ដោយ​មា​ន​ជំនួយ​​ពី​អ្នក​ភូមិ​ផង​។ បន្ទាប់​ពី​សាងសង់​សាលា​ហើយ ពួកលោក​ក៏​​បាន​ស្នើ​សូមអាជ្ញាធ​រមូលដ្ឋានឱ្យ​ជួយ​រក​​គ្រូ​បង្រៀន​។ លោក មាស ឃីម ជា​មនុស្សហ្មត់ចត់ និង​បំពេញ​កិច្ច​ការ​ដោយ​ស្វាហាប់ ហើយ​តែង​តែ​អប់រំ​កូន​ពី​ព្រះ​ធម៌​តាំងតែ​ពី​ក្មេង​វ័យ​ម្ល៉េះ។

Sétha_Amiens1977លោក​ប្រាប់​កូន​ស្រីដែរថា «ការងារ​គឺ​ការ​កំណត់​ជោគ​ជ័យ​​នៃ​​ជីវិត» ដែល​មាន​សេចក្តីថា «មាន​តែ​កិច្ច​ខិត​ខំប្រឹងប្រែង​ទេ ទើប​អាច​ទទួល​ជោគជ័យ»​ នេះបើតាម​ការ​បង្រៀន​បែប​ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា​ហិនយាន។

បិតា​តែង​ទូន្មាន​បុត្រី​ទៀតថា «កូន​ស្រី​ឪពុក ខំ​រៀន​ឱ្យ​បាន​ខ្ពង់​ខ្ពស់​ដើម្បី​ការពារ​ជីវិត​កូន​ស្រី​ឱ្យ​ល្អ ព្រោះ​ចំណេះ​ និង​តម្រិះ​នេះ​ហើយ​ដែល​ជាប់​នឹង​ខ្លួន​កូន​។ ទោះ​បី​នៅ​កន្លែង​ណា​ ក៏​ដោយ​មិនមែន​ដូច​ស្រែ​ចម្ការ​ដែល​កូន​មិន​អាច​យក​ទៅ​តាម​ខ្លួន​​បាន​ទេ»

ឯមាតា​ ឈ្មោះ ម៉ែ សែន (Mè Sen) ជា​ស្ត្រី​ទន់​ភ្លន់។ ជាមួយ​នឹង​ការ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ និង​សមត្ថភាព​នៃ​ការ​បំពេញ​កិច្ច​ការ​កសិកម្ម គាត់​មាន​ស្រែក​អំពែ​យ៉ាង​ធំនិងប្រមូលផល​បាន​​យ៉ាង​ល្អ។

យុវវ័យ និង​ ការសិក្សាអប់រំ​

Sétha_1973

នៅ​ពេល​ បន្ត​វិជ្ជា កញ្ញា មាស សេដ្ឋា ​ត្រូវ​ទៅ​រស់​នៅ​ជាមួយ​បងប្រុស​ច្បង​ និង​ភរិយា ដែល​ជួយ​ចិញ្ចឹម​មើល​ថែ​កញ្ញា​ជំនួស​ឪពុ​កម្តាយជាមួយ​នឹង​ក្មួយៗ​របស់​នាង​ ដែរ។ នាងកញ្ញា​​ស្នាក់​នៅ​ជាមួយ​គ្រួសារ​បង​ប្រុស​រហូត​ដល់​រៀប​អាពាហ៍ពិពាហ៍។

ចំណូល​ចិត្ត​ពេល​ទំនេរ​របស់​កញ្ញា មាស សេដ្ឋា ​គឺ ស្តាប់​ចម្រៀង តន្ត្រី​ គូរ​គំនូរ និង​តែង​កំណាព្យ។

គ្រា​​យុវវ័យ កញ្ញា សេដ្ឋា ​សិក្សា​នៅ​អនុវិទ្យា​ល័យ​សុរិយោ​វង្ស ក្រុង​ស្វាយ​រៀង។​ក្រោយ​មក​បន្ត​ការ​សិក្សា​នៅវិទ្យាល័យព្រះ​ស៊ី​សុវត្តិ រហូត​​ទទួល​សញ្ញាប័ត្រ​មធ្យម​សិក្សា​ប័ត្រ​ភាគ​ទី​២ (សញ្ញាប័ត្រ​ទុតិយភូមិ​ សម័យ​បច្ចុប្បន្ន​) នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៣។ ដោយ​មាន​ក្តីប្រាថ្នា​​ចង់​ក្លាយ​ជាសាស្ត្រាចារ្យ​នា​ពេល​អនាគត​ យុវតី មាស សេដ្ឋា បាន​ចូល​ឧត្តម​សិក្សា​ ផ្នែក​ S.P.C.N (Sciences Physique Chimie Naturelles) នៅ​មហាវិទ្យាល័យ​វិទ្យាសាស្ត្ររូបសាស្ត្រគីមីធម្មជាតិ (សព្វ​ថ្ងៃគឺសាកលវិទ្យាល័យ​សុខាភិបាល​)​​។

 ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៤ យុវនិស្សិត មាស សេដ្ឋា ត្រូវ​បាន​តែង​តាំង​ជានិស្សិត​តំណាង​​មហាវិទ្យាល័យ​វិទ្យាសាស្ត្រ ដើម្បី​ទទួល​គណៈ​ប្រតិភូនិស្សិតមក​ពី​ប្រទេស​​ឥណ្ឌូណេស៊ី​​ដើម្បី​​ទស្សនា​មហាវិទ្យាល័យ​និតិសាស្ត្រ​ និង​វិទ្យាសាស្ត្រ​សេដ្ឋ​កិច្ច​ ដែល​មាន​លោក​ ឌុក រ៉ាស៊ី កាន់ការ​ជា​ព្រឹទ្ធ​បុរស។ ចរន្តរន្ទះស្នេហាបានឆក់ទាញបេះដូងអ្នកទាំងពីរឱ្យចាប់ចិត្តប្រតិព័ទ្ធទៅវិញទៅមក។

ជីវិត​គ្រួសារ

​លោក​​ព្រឹទ្ធ​បុរស​ ឌុក រ៉ាស៊ី និង​យុវនិស្សិត​មាស​សេដ្ឋាបានចាប់​ចិត្ត​ចំពោះ​គ្នា​តាំង​តែពីពេល​​ទទួល​គណៈ​ប្រតិភូ​និស្សិត​ឥណ្ឌូណេស៊ី​​មក​ម្ល៉េះ​។ ទោះ​យ៉ាង​ណាតាំងតែ​ពី​ដើម​មក ​​ចិត្តរបស់យុវ​និស្សិត​ មាស សេដ្ឋា ផ្ទាល់​ មិន​ចូលចិត្ត​​នយោបាយ និង​អ្នក​មានទ្រព្យ​ធន​​ទេ​ ប៉ុន្តែ ​បន្ទាប់ពីបាន​ជួប​​លោកព្រឹទ្ធបុរស ឌុក រ៉ាស៊ី ដែល​អ្នក​ប្រឡូក​ក្នុង​វិស័យ​នយោបាយ កញ្ញាមាស​សេដ្ឋា ហាក់​ពុំ​មាន​ការ​ទើស​ទាល់​សោះ ហើយ​បែរ​ជា​មាន​ចិត្ត​ស្នេហា​ទៅ​វិញ​ ដូច​ដែល​ភាសិត​បរទេស​ច្រើន​ពោល​ថា «ស្នេហាធ្វើឱ្យខ្វាក់ និង​គថ្លង់»។ ដូច្នេះ​ ​អាពាហ៍​ពិពាហ៍​​ក៏​ត្រូវ​បាន​រៀប​ចំ​ឡើង​​ថ្ងៃទី​៩ ខែ​សីហា ឆ្នាំ​១៩៦៤ ព្រោះ​លោកព្រឹទ្ធបុរស ពុំ​ចង់​នៅ​លីវ ​ឯកា​ត​ទៅទៀត​​ឡើយ​។

ទោះ​បី​រៀបការ​ហើយ​ក្តី​ ក៏​លោកស្រី​ មាស សេដ្ឋា នៅតែ​បន្ត​ការ​សិក្សា​នៅសាកលវិទ្យាល័យ​។ ដោយ​ទទួល​ឥទ្ធិពល​ពីស្វាមី  លោកស្រី​បាន​ចូល​រៀន​មហា​វិទ្យាល័យ​ឱសថ​សាស្ត្រ។ គ្រា​នោះជា​វេលា​មួយ​ដែល​លោក​​ស្រី​ត្រូវ​ទទួល​បន្ទុក​ពីរ​ គឺការ​សិក្សាផង និង​តួនាទី​ជា​ភរិយា​ផង។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៦៥​ដល់១៩៧១ គូ​ស្វាមី​ភរិយា​នេះមានបុត្រីបុត្រាចំនួន៥នាក់ គឺបុត្រី២នាក់ និង​បុត្រា​៣នាក់​ (អមរា – សុផារា – រ៉ាមុនី- ថារ៉ាវី – រ៉ង់ដាល)។

គួរ​បញ្ជាក់ផងដែរ ស្វាមី​របស់​លោកស្រី​បាន​ផ្តល់​ឥទ្ធិពល​យ៉ាង​ខ្លាំង​ចំពោះ​លោកស្រី តាមរយៈ​ការ​តស៊ូ​ដើម្បី​មាតុភូមិ​ ដើម្បី​ប្រាថ្នា​ឃើញ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ក្លាយ​ជា​ប្រទេស​នីតិរដ្ឋប្រកប​ដោយ​ភាព​ថ្លៃ​ថ្នូរ។

អាជីព​វិជ្ជា​ជីវៈ

នៅ​ឆ្នាំ១៩៦៩ លោកស្រី​ មាស សេដ្ឋា បា​នទទួល​សញ្ញាប័ត្រ​ឱសថការីរដ្ឋ នៅ​មហាវិទ្យាល័យ​ឱសថសាស្ត្រ នៅក្រុង​ភ្នំពេញ ហើយ​ចេញ​បង្រៀន​នៅ​មហាវិទ្យាល័យ​នេះ​ផង​ដែរ​រហូតដល់​ឆ្នាំ​១៩៧៣។ លោកស្រី​ មាស សេដ្ឋា និង​កូន​ប្រុស​ស្រី​ទាំង​៥ ​ត្រូវ​​ចេញទៅរស់នៅតាមលោក​ឌុក រ៉ាស៊ីជាស្វាមី​និងបិតា។  ដើម​ឡើយ​ លោកព្រឹទ្ធបុរស ឌុក រ៉ាស៊ី ​មានងារ​​ក្របខណ្ឌ​រដ្ឋ​ការ​ជា​​មន្រ្តី​​ក្រសួង​កិច្ច​ការបរទេស ក្រោយ​មក​ លោកត្រូវ​បាន​តែងតែ​​ជា​ឯកអគ្គរដ្ឋ​ទូត​វិសាមញ្ញ​ និង​ពេញ​សមត្ថភាព​ ​ប្រចាំចក្រភព​អង់គ្លេស រាជាណាចក្រ​បែលហ្សិក ប្រទេស​ហុលឡង់ និង​រាជាណាចក្រដាណឺម៉ាក។

Sétha_May 1974_The Diplomatist

នៅ​ទីនោះ ក្រៅពី​បំពេញ​ភារៈជា​ភរិយា និង​មាតា លោកស្រី មាស សេដ្ឋា ឆ្លៀត​ខំ​រៀន​ភាសា​អង់គ្លេស នៅ​មហាវិទ្យាល័យ​ឡុងដ៍ខាង​លិច (West London College) រហូត​បាន​ទទួល​សញ្ញាប័ត្រ​ Lower Cambridge Certificate et Proficiency។

នៅ​ខែ​មេសា១៩៧៥ របបសាធារណរដ្ឋ​ខ្មែរ​បាន​ធ្លាក់​ចូលកណ្តាប់​​ដៃ​ខ្មែរ​ក្រហម។ គ្រួសារ​លោក ឌុក រ៉ាស៊ី ពុំ​អាច​ត្រឡប់​ចូល​មាតុភូមិ​ខ្មែរ​ឡើយ ហើយ​បាន​​និរទេស​រស់​នៅ​ប្រទេស​បារាំង។ លោក ឌុក រ៉ាស៊ី បានចូល​​ធ្វើ​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​នៅ​មហា​វិទ្យាល័យ​ច្បាប់នៅ Amiens។ ចំណែក​ឯ​លោកស្រី​ មាស សេដ្ឋា បាន​ចុះ​ឈ្មោះ​រៀន​មហា​វិទ្យាល័យ​ឱសថសាស្ត្រ។ លោកស្រី ​ទទួលបាន​សញ្ញា​ប័ត្រ​ឱសថ​ការី​រដ្ឋ​បារាំង នៅ​ឆ្នាំ​១៩៨២។ លោកស្រី​ បាន​ធ្វើ​ការ​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​ផ្នែក​ជីវគីមី។ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៨៥ លោកស្រី​ បាន​ទទួល​សញ្ញាប័ត្រ​បណ្ឌិត​រដ្ឋ​ធម្មជាតិវិទ្យា នៅ​សាកល​វិទ្យាព្យែរ អេ ម៉ារីកួរី ប៉ារីសទី​៦ (l’Université Pierre et Marie Curie-Paris VI)។ លោកស្រី​ បាន​ធ្វើ​​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​នៅ​មហាវិទ្យាល័យ​ Amiens (១៩៧៨ – ១៩៨៧) និង​នៅ​សាកល​វិទ្យាល័យប៉ារីសទី​៦ ផ្នែក « Biochimie et Biologie Moléculaire »  ហើយ​លោក​ស្រី​បន្ត​កិច្ច​ការ​ស្រាវជ្រាវ​នៅ​វិទ្យាស្ថាន​ Gustave Roussy រហូត​ដល់​វ័យ​ចូល​និវត្តន៍​ នៅ​ឆ្នាំ​២០១១។

កិច្ច​ការ​សង្គម និង​ការ​លើក​កម្ពស់​សិទ្ធិស្ត្រី​

ទាក់​ទង​​កិច្ច​ការ​​សង្គម​វិញ លោកស្រី​ មាស សេដ្ឋា ​បា​នជួយ​បំពេញ​កិច្ច​ការ​ព្រឹត្តិ​ប័ត្រ « សង្គ្រោះខ្មែរ » ដែល​ផ្សាយ​ពី​រ​ដង​ក្នុង​មួយ​ខែ​ ចាប់​ពី​ឆ្នាំ១៩៩០ ដល់ឆ្នាំ២០០៤។

ព្រឹត្តិប័ត្រ​នេះ​មាន​លោក ឌុក រ៉ាស៊ី ជា​នាយក​ការ​ផ្សាយ។ « សង្គ្រោះខ្មែរ »
បង្កើត​ដោយ​សមាគម​ដើម្បី​សង្គ្រោះ​អារ្យ​ធម៌​ខ្មែរ​ ដែលផ្សាយ​​អត្ថបទ​ទាក់​ទង​ ព្រឹត្តិការណ៍​សង្គម, ស្ថានភាព​នយោបាយ​ ការពារសិទ្ធិ​មនុស្ស និង បុរីជន។ អត្ថបទ​ខ្លះ​ បានស្តែង​ពី​ស្ថាន​ភាព​សិទ្ធិស្ត្រី​ខ្មែរ​នៅ​ប្រទេសកម្ពុជា និង​វិស័យ​សិក្សា​អប់រំ។

លោកស្រី​ មាស សេដ្ឋា យល់​យ៉ាង​ច្បាស់ថា មាន​តែ​ចំណេះ​វិជ្ជា​​ទេ ដែល​មាន​ភាព​អមតៈ។ ទើបបន្ទាប់ពី​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​មក​ជួយ​ធ្វើ​អន្តរាគមន៍​នៅ​កម្ពុជា ​លោកស្រី​ និង​សហការីនៃ​សកលវិទ្យាល័យ​ប៉ារីសទី​៦ បាន​បង្កើត​សមាគម​សាកលវិទ្យាល័យ​គ្មាន​ព្រំ​ដែន « Université Sans Frontières » នៅ​ឆ្នាំ​១៩៩៣ ដើម្បី​ជួយ​សកលវិទ្យាល័យ​ភ្នំពេញ​ និង​គ្រឹះ​ស្ថាន​សិក្សា​ដទៃទៀត​។ លោកស្រី​បាន​បង្កើត​វគ្គ​បណ្តុះបណ្តាល​ជា​អចិន្ត្រៃយ៍​ផ្នែក Biochimie et Biologie Moléculaireនៅសកលវិទ្យាល័យភ្នំពេញនៅឆរមាស១៩៩៤ ហើយលោកស្រីបានធ្វើកិច្ចការស្រាវជ្រាវនៅវិជ្ជាស្ថានGUSTAVE ROUSSY  ​នៅសាកល​វិទ្យាល័យ​ភ្នំពេញ ក្នុង​​ឆ្នាំ​១៩៩៤។

លោកស្រី​ មាស សេដ្ឋា បាន​ចូល​រួម​យ៉ាង​សកម្ម​ក្នុង​សិក្ខា​សាលា​ជា​ច្រើន​ដូច​ជា​សិក្ខា​សាលា​ការ​លើក​ឋានៈ​នារីភេទ (សូម​អាន​អត្ថបទ ឋានៈ​នារីភេទ ដែល​រៀប​ចំ​ដោយ​លោកស្រី​បណ្ឌិត ផ្ទាល់)​ សិទ្ធិ​របស់​ស្ត្រី​អឺរ៉ុប … ដើម្បីបញ្ជ្រាប​ការ​យល់​ដឹងពី​ស្ថានភាពស្ត្រី​ខ្មែរ​ និង​សិទ្ធិនារី​ ក្នុងបំណង​ប្រាថ្នាឃើញ​នារី​ខ្មែរ​មាន​ការ​ជឿន​លឿន​ដូចស្ត្រី​នៃ​អារ្យ​ប្រទេស​​ផ្សេង​ទៀត​ដែរ៕

វាយ​អត្តបទ​សម្រាប់​ការ​ផ្សាយក្នុងគេហទំព័រខ្ញុំនេះ ​ដោយ ហេង ឧត្ដម

គួរជាវនិងគួរអាន ៖ ព្រះគោព្រះកែវ ដោយ បណ្ឌិត ឃឹង ហុកឌី

ផ្សាយចេញពីបណ្ណាគារអង្គរ ភ្នំពេញ

 

សូមចុចខ្សែបន្ទាត់ខាងក្រោម

PreahKoKeoPubCouv

PreahKoKèoTable

គួរអានសៀវភៅ ដោយបណ្ឌិតសភាចារ្យ ឃឹង ហុកឌី

រូបថត ៖ បណ្ឌិត ឃឹង ហុកឌី

រូបថត ៖ បណ្ឌិត ឃឹង ហុកឌី

ព្រះគោព្រះកែវ

PreahKoKèoTitre1

PreahKoKèoTitre1CouvOuvPreahKo4ePage

PreahKoKèoTitre1PreahKoKèoTable

ដាក់លក់នៅបណ្ណាគារនិងតូបលក់សៀវភៅនានា

ក្នុងក្រុងភ្នំពេញ